රටක පෞඩත්වය හා සංස්කෘතිය පිළිබිඹු කරන හරස්කඩ වන්නේ ඒ රටේ ඉතිහාසයීය වටිනාකමය. ඒ ඉතිහාසයීය පෞඩත්වය විෂයානුකූල නම් කිරීමේ දී පුරාවිද්‍යාව වේ. එනම්, පැරණි දේ පිළිබඳ ව අධ්‍යයනය කිරීම හෙවත් ඒ පිළිබඳ විද්‍යාව යන්නයි. සාම්ප්‍රදායික අර්ථයෙන් සලකා බැලුව ද අපි මුහුණ දෙන මෙම මොහොත හෙවත් වර්තමානයේ සිට පසුගිය කාලය පිළිබඳව යථාවාදී විග්‍රහයකට එළැඹීමට අවශ්‍ය ඥානය උදාකර ගැනීම පුරාවිද්‍යා විෂයයේ කාර්යය වෙයි. එම අවබෝධය ලබා ගැනීමට දරන උත්සාහයට මිනිසා හා ඔහු වටා වන පරිසරය පිළිබඳ සමස්තයම ඡායාමාත්‍ර වශයෙන් හෝ අන්තර්ග්‍රහණය කර ගැනීම පුරාවිද්‍යා අධ්‍යයනයන්හි දී සිදුවෙයි. මේ අනුව මනුෂ්‍යාගේ අතීතය සමඟ ගනුදෙනු කිරීම පුරාවිද්‍යාවයි. එහි මූලික අරමුණු වන්නේ ආවරණය වූ ඉතිහාසය ප්‍රකෘතිමත් කිරීමයි. එනම් ප්‍රාග් ඓතිහාසික හා මූල ඓතිහාසික කාලයන්හි සිද්ධ වූ සිදුවීම් කාලක්‍රමාවලියකට අනුව ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමයි.
පුරාවිද්‍යාව ගැන මෙවැනි සටහනක් තබන්නට හේතු වූයේ මේ දිනවල දිගින් දිගටම ඇසෙන කුරුණෑගල රාජසභාවේ කතාව නිසාය. කුරුණෑගල නගර මධ්‍යයේ පිහිටා තිබූ බුවනෙකබා රාජ සභා මණ්ඩපය නගර සභාව විසින් ඩෝසර් කිරීම ගැන බොහෝ දෙනා මේ මොහොතේ විශාල කැක්කුමකින් කතා කරන්නේ ඇත්තටම පුරාවිද්‍යාවේ වටිනාකම පිළිබඳ අවබෝධයෙන් දැයි සිතේ.
නාගරික සංවර්ධන අධිකාරිය විසින් කුරුණෑගල නගර සභාව තුළ පිහිටා ඇති පුරාවිද්‍යා වටිනාකමකින් යුත් ස්ථාන කිහිපයක් මේ වනවිටත් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇති අතර 2009 ජූලි 10 දාතම දරන 1610 අතිවිශේෂ ගැසට් පත්‍රය මගින් කුරුණෑගල කොළඹ පාරේ, වරිපනම් අංක 1 දරන ස්ථානයේ පිහිටි වසර 100 ඉක්මවූ ගොඩනැඟිල්ල පුරාවිද්‍යා ස්මාරකයක් වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කර තිබේ. කඩා දමා ඇත්තේ එම ගොඩනැඟිල්ලේ කොටසකි. එම ස්ථානය සම්බන්ධයෙන් ජනප්‍රවාදයේ එන කරුණු කිහිපයකි. මාතලේ කැරැල්ලේ වරදකරුවකු වූ වීදිපැල්ලේ බණ්ඩා යුවරජු 1848 අගෝස්තු 4 වැනි දා ඉංග්‍රීසින් විසින් අත්අඩංගුවට ගැනීමෙන් පසු ඔහුට විරුද්ධව යුද්ධාධිකරණය රැස්වූයේ මෙම ගොඩනැඟිල්ල පිහිටි බිමේ දී බව කියැවේ. එහි දී ලබාදුන් යුද්ධාධිකරණ තීන්දුව ප්‍රකාරව වීදිපැල්ලේ බණ්ඩා, 1848 අගෝස්තු 5 වැනිදා වෙඩි තබා මරා අනතුරුව කුස පළා අතුණුබහන් බැහැර ඇද, සතරකඩකට පලා ගසක එල්ලා තබා තිබේ. 1803 දී සත්කෝරලේ දිසාව වූ පිළිමතලව්වේ පළමු අධිකාරම විසින් භාවිත කළ නඩු අහන මණ්ඩපය පිහිටා තිබුණේ ද මෙම ස්ථානයේ යැයි පැවසේ.
නගරසභාව කියන්නේ තමන් කඩා දැමුවේ එවන් ඓතිහාසික ගොඩනැඟිල්ලක් නොව කලක් තිස්සේ හෝටලයක් පවත්වා ගෙන යමින් තිබූ ගොඩනැගිල්ලක් බවය. නගරසභාව විසින් විනාශ කර ඇති කුරුණෑගල රාජසභා මණ්ඩපය පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථානයක් නම් එහි හෝටලයක් පවත්වා ගෙන යෑමට අවසර දුන්නේ කවුරුන්දැයි සොයා බැලිය යුතු කාරණයකි. දැන් විපක්ෂය කලකට ඉහත දී බලයේ සිටිය දී පෞරාණික බුවනෙකබාහු රාජ සභා ගොඩනැඟිල්ල හෝටලයකට බදු දුන්නේය. එය හෙරිටේජ් පන්තියේ හෝටලයක් නොව පැයට දෙකට විකිණෙන හෝටලයකි. නමුත් එදා ඒ ගැන කතා කරන්නට කිසිවෙක් සිටියේ නැත.
මැතිවරණය ජය ගැනීමට ඕනෑම දෙයක් කිරීමට තතනන බොහෝ දෙනකුට මෙය ඉබ්බා දියේ දාන්නදැයි ඇසූ විට ඇන්නෑවේ කියූවා සේ වීම කනගාටුවට කරුණකි. කුරුණෑගල ඓහිහාසික රාජසභා මණ්ඩපය දැන් විපක්ෂයේ ප්‍රමුඛ හා එකම මාතෘකාව වීම හාස්‍යයක් වන්නේ ඒ නිසාය. සමඟි ජනබලවේගයේ නායක සජිත් ප්‍රේමදාස ජාතික උරුමය වනසන දේශද්‍රෝහීන්ට දෙන දඬුවම කුමක්දැයි අසයි. පසුගිය ‘යහපාලන‘ සමයේ මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලේ තිබූ මුදල් ගෙන තැන තැන බාගෙට හැදූ ගෙවල් ගැන සජිත්ට දැන් මතක නැති වීම කණගාටුවට කරුණකි. එහෙත් මෙතැන ඇත්තේ දේශපාලන ප්‍රශ්නයක් නොවන බැව් දැන් දැන් හැමෝටම වැටහෙන්නේ එහි අලගිය මුලගිය තැන් හෙළිවෙමින් පවතින නිසාය.
මෙම සිද්ධිය සම්බන්ධයෙන් ඇතිවූ උණුසුම් තත්ත්වය මඳක් පහ වූයේ සිද්ධිය පිළිබඳ සොයා බැලීමට අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් පසුගිය 17 වැනිදා විද්වත් කමිටුවක් පත්කිරීමත් සමඟය. කුරුණෑගල නගරයේ පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමින් යුත් ස්ථානයකට හිතාමතා හානි කිරීමක් කර ඇති නම් ඒ අයගේ තරාතිරම නොබලා දඬුවම් කරන බවත් පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමකින් යුත් ස්ථාන ආරක්ෂා කිරීම සිය යුතුකමක් සේ සලකන බවත් අගමැතිවරයා අවධාරණය කළේය.
අගමැතිවරයා විසින් පත්කළ එම පංච පුද්ගල කමිටුවේ සභාපතිත්වය දරන්නේ පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් ආචාර්ය සෙනරත් දිසානායකය. කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික් ලේකම් ආර්. එම්. ආර් රත්නායක, පුරා විද්‍යාඥයන් වන ටී.ජී කුලතුංග සහ ප්‍රසාද් රණසිංහ සහ මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලේ අධ්‍යක්ෂ වාස්තු විද්‍යාඥ සුමේධා මාතොට එහි සෙසු සාමාජිකයන්ය. ඒ පිළිබඳ පූර්ණ වාර්තාවක් 23 වැනිදාට පෙර ඉදිරිපත් කරන්නැයි අගමැතිවරයා කමිටුවට නියෝග කළේය. එම කමිටුව විසින් සකස් කළ අන්තර් කාලීන වාර්තාවක් පසුගිය 22 වැනිදා පෙරවරුවේ අගමැතිවරයා වෙත භාර දුන් අතර එම වාර්තාවෙන් ප්‍රධාන යෝජනා 5ක් ඉදිරිපත් කර තිබේ.
ඉන් පළමු වැන්න වන්නේ එම පැරණි ගොඩනැඟිල්ල කඩිනමින් සංරක්ෂණය කළ යුතු බවය. දෙවැන්න, ගොඩනැඟිල්ල පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව වෙත පවරා ගැනීමය. තෙවැනි යෝජනාව මෙම ස්ථානය පුළුල් කිරීමේ සැලැස්ම සංශෝධනය කරන ලෙස මාර්ග සංවර්ධන අධිකාරියට යෝජනා කිරීම වන අතර හතරවැන්න මෙම විනාශයට වගකිව යුත්තන්ට නීතිමය පියවර ගැනීමයි. විනාශයට වගකිව යුතු ආයතන හෝ පුද්ගලයන් මඟින් සංරක්ෂණය සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රතිපාදන ලබා ගැනීම පස් වැනි යෝජනාවයි. මීට අමතරව එම ගොඩනැඟිල්ලට අලාභ හානි සිදු කිරීම සම්බන්ධ විමර්ශනයට අදාළ ලිඛිත උපදෙස් නීතිපතිවරයා විසින් වැඩබලන පොලිස්පතිවරයාට දන්වා යවා ඇති අතර විමර්ශන උද්ධෘත ලබන 31වැනිදාට පෙර එවන ලෙස ද නීතිපතිවරයා විසින් නියෝග කර තිබේ. එපමණක් නොව අලාභ හානි සිදුකර ඇති එම පුරාවිද්‍යා පරිශ්‍රයට ඇතුළු වීම වළක්වමින් කුරුණෑගල මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණයෙන් තහනම් නියෝගයක් ලබා ගැනීමට ද නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව කටයුතු කළේය. කුරුණෑගල නගරාධිපති, නාගරික කොමසාරිස්, නාගරික ඉංජිනේරු ඇතුළු කාර්ය මණ්ඩලය සහ ඔවුන්ගේ නියෝජිතයන් සඳහා එම තහනම් නියෝගය බල පැවැත්වෙන අතර සිදුවීම පිළිබඳ විමර්ශන අවසන් වනතුරු එම ස්ථානයේ ආරක්ෂාව වෙනුවෙන් එම තහනම පනවා තිබේ.
අපේ රටේ පමණක් නොව වෙනත් ඕනෑම රටක පුරාවිද්‍යාත්මක උරුම සැලකෙන්නේ ඒ රටට පමණක් නොව සමස්ත ලෝකයටම උරුම දෙයක් ලෙසය. කුමන රටක වුවත් ඓතිහාසික උරුම යනු මානව ශිෂ්ටාචාරයේ ගමන් මඟ වර්තමානයට ගළපන ජීවමාන සාක්ෂියය. ඒවා රැක ගැනීම ගැන අප කොන්දේසි විරහිතව පෙනී සිටින්නේ ඒ නිසාය.
