ජෝන් ඩේවි සහ චීන වන්දනාකරුවෝ සිරිපා සටහනේ කොටස් ගලවාගෙන
කඳු මුදුනට සැතපුම් දෙකක් පමණ පහතින් පිරිසිදු මිරිදිය සහ මසුන්ගෙන් පිරුණු විලක් අසබඩ පිහිටි සුවිශේෂි ගල්ලෙනකි. එය මෝසස් ගේ ලෙන නමින් හඳුන්වයි. ආදම්ගේ පාදය වන්දනා කරන්නට පැමිණෙන්නෝ (ඉබන් බතුතා සේම එකල බටහිරෙන් පැමිණි බොහෝ දෙනා එය ආදම්ගේ පාදය ලෙසත්, සිරිපා කන්ද ලෝකයේ උසම කඳු මුදුන ලෙසත් විශ්වාස කර ඇත.) මේ ගල්ලෙන තුළ සිය බඩු භාණ්ඩ සහ ගමන් මලු තබා ඉහළට නැඟීමට පටන් ගනිති.
ඉබන්බතුතා සිරීපා වන්දනාවට පිටත්ව යන්නේ වත්මන් හැටන් පාරට සමගාමීව පැවැති පහසු මාර්ගය ඔස්සේය. එහි පාමුල වූ මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජු විසින් පිහිටුවන ලද ඵලකයක් ගැන ඉබන් බතුතා කියයි. ක්‍රි.පූ. 330-323 සමයේ ආසියාවත්, අප්‍රිකාවත් යටත් කොටගත් මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජු ක්‍රිස්තු පූර්ව 323දී හෙළ දීපයේද සංචාරයක නිරත විය. ඒ අතර සිරිපතුල දැකගැනීම සඳහා කඳු තරණයට සූදානම් වුවද එය මහත් දුෂ්කර ක්‍රියාවක් වූ බැවින්, කල් ගතකොට මහගිරි දඹේ ගල් පඩි කප්පවා දම්වැල් යොදා සිරිපා කරුණා කළ බවට සාක්ෂි සපයන්නේ පසු කාලීනව ඒ බව ලියූ පර්සියානු ජාතික අශ්රාෆ් නම් කවියාගේ පොතකය.
ඒ අනුව ඉබන් බතුතා පෙර සඳහන් කළ මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජුගේ ලෙන ඔහු මෙරට නැවැතී සිටි සමයේ භාවිතා කළ ලෙන වන්නටද බැරි නැත. බතූතා ලෙන් යැයි සඳහන් කළද මේවා අම්බලම් වීමටද ඉඩකඩ ඇත. නමුත් මහාවංශයේ ඇලෙක්සැන්ඩර් රජු පිළිබඳව සටහන් නොවන්නේ මහින්දාමනයට පෙර සමයේ සිදුවීම් කෙරෙහි “මහානාම” හිමියන් වැඩි තැකීමක් නොකළ නිසා වන්නට ඇත.
ආර්ය චක්‍ර වර්තී රජු විසින් ලබාදුන් සේවකයින් පහළොස් දෙනෙකුද, දෝලාකරුවන් සිව් දෙනෙකුද, බ්‍රාහ්මණයින් සිව්දෙනෙකුද, හිතවතුන් දහදෙනෙකුද සමඟ සිරිපා නඟින්නට වූ ඉබන් බතුතා කන්ද නැංඟේ පාගමනින්ද, නැතහොත් දෝලාවෙන්ද යන්න දක්වා නැත. නමුත් කඳුගමන දෝලාවෙන් කරන්නට නම් හැකියාවක් ලැබෙන්නට නැත.
“මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජු විසින් පිහිටුවන ලද සංකේතය අසලින්ම ඉහළට ගල් පඩි කපා තිබේ. ගමන් මාර්ගය දෙපස යකඩ ඉනි සිටුවා ඒවාට යකඩ දම්වැල් සවිකර තිබිණි. මේ දම්වැල් අල්ලාගෙන පඩි දිගේ පාද ලාංඡනය දක්‌වාම නැඟිය හැකිය. කන්ද මුදුනට මයිල දෙකක් පමණ පහළින් ඇති දම්වැල් “ හෘද සාක්‍ෂියේ දම්වැල” නමින් හැඳින්වෙන්නේ පවතින සංකීර්ණත්වය නිසාය. මේ දම්වැල අල්ලාගෙන පහත බලන විට පෙනෙන්නේ තමන් පැමිණි ගමන් මඟත්,භයානක ගැඹුරු පාතාලයත් පමණි.”
“කඳු මුදුනට සැතපුම් දෙකක් පමණ පහතින් පිරිසිදු මිරිදිය සහ මසුන්ගෙන් පිරුණු විලක් අසබඩ පිහිටි සුවිශේෂි ගල්ලෙනකි. එය මෝසස් ගේ ලෙන නමින් හඳුන්වයි. ආදම්ගේ පාදය වන්දනා කරන්නට පැමිණෙන්නෝ (ඉබන් බතුතා සේම එකළ බටහිරෙන් පැමිණි බොහෝ දෙනා එය ආදම්ගේ පාදය ලෙසත්, සිරිපා කන්ද ලෝකයේ උසම කඳු මුදුන ලෙසත් විශ්වාස කර ඇත.) මේ ගල්ලෙන තුළ සිය බඩු භාණ්ඩ සහ ගමන් මලු තබා ඉහළට නැඟීමට පටන් ගනිති.”
“ඉන් පසු අසීරු මඟක ඉහළට නැඟීමෙන් පසු පාද ලාංඡනය වෙත ළඟා විය හැකිය. අපි අතීත මිනිසුන් කැපූ ගල් පඩි දිගේ, දම්වැල් වල එල්ලෙමින් කන්ද නඟින විට වලාකුළු අපට පහළින් පාවී ගියේය. මේ ශුද්ධ වූ පාද ලාංඡනය සටහන්ව ඇත්තේ ගල් තලාවක්‌ මතය. පාදය ගල් තලාව මත ගිල්වා ඇතිලෙස පෙනේ. එම පාද ලාංඡනය වියත් එකොළහක් දිගය. අතීතයේ මේ කඳු මුදුනට පැමිණි චීන වන්දනාකරුවන් පිරිසක් මේ පාද ලාංඡනයෙහි මහපටැඟිලි කොටසගලවාගෙන චීනයට ගෙන ගොස් වන්දනාමාන කරන බව දැනගන්නට තිබේ.”
පාද ලාංඡනය ඇති ස්ථානයේ බැතිමතුන් පුදදුන් මල්වලට අමතරව රන්, රිදී, මුතු මැණික් ආදියද පැවැති බව ඉබන් බතුතා වැඩිදුරටත් දක්වා තිබේ. ශ්‍රී පාදයට පැමිණෙන බැතිමතුන් එක් ගමන් වාරයකදී දින තුනක් පෙර කී ගල්ලෙනේ නැවැතී සිට, උදේ සවස සිරිපා වැඳ ගෙන ආපසු පිටත්වීම සිදු කරන බවත්, තමන්ද එපරිද්දෙන්ම වතාවත් සිදුකළ බවත් ඉබන් බතුතා සටහන් කර ඇත.
“අපි වන්දනාමානවලින් පසු පහසු පාර දිගේ (රත්නපුර පාරට සමගාමී මාර්ගයක්) කන්දෙන් බිමට බැස්‌සෙමු. මෙසේ පහළට බසින අතර (ආදම්ගේ පුත්‍රයා වන) ෂෙන් කලක්‌ නැවතී සිටි තැනක්‌ ලෙස ඉස්‌ලාම් භක්‌තිකයන් විසින් පිළිගනු ලබන ශිෂාම් ගුහාව නමැති ගල් ලෙන අපට හමුවිය. මෙතැන පසුකර තවත් දුර යන විට මිරිදිය මත්ස්‍ය වෙළෙඳ පොළක්‌ ද, කර්කුත් සහ දිල්දින නමැති ගම් ද හමුවෙයි. ශුද්ධ වූ ඉස්‌ලාමීය මුනිවරයකුගේ සොහොනක්‌ ද ඇත.”
“මේ සොහොන අසළ අපූරු සයිප්‍රස්‌ ගසකි. එහි විශේෂත්වය නම් කිසිදු දිනෙක එම ගසෙන් කොළයක්‌ බිමට නොහැලීමය. මේ ගසින් වැටුණු කොළයක්‌ අනුභව කරන පුද්ගලයා තිරිහන් වන බව මගේ පිරිස විසින් මට පැවසුවේය. මේ ප්‍රදේශයෙහි ඇති මනරම් භූමිය රතු මැණික්‌වලින් පිරුණු තැනකි. එහි ගංගා දිගේ ගලන ජලය නිල් පැහැතිය.”
ශ්‍රීපාද වන්දනාවෙන් අනතුරුව රත්නපුරය හරහා ගාල්ලටත්, පසුව පුත්තලමටත් ගිය ඉබන් බතූතා සිය ලංකා ගමන් විස්තරය අවසන් කරයි.
පසුකාලීනව මෙරටට පැමිණි විදේශීය වෙළෙන්දන්, දේශ ගවේශකයින්, පාලකයින් සහ සිවිල් සේවකයින් ගණනාවක් සිරිපා කරුණා කළ අතර එ් හැම චාරිකාවකටම වන්දනාවකට ඔබ්බෙන් වූ වෙනත් අරමුණක් පවතින්නට ඇත. ඒ අතරින් ක්‍රි. ව. 1684 දී ජර්මාන් ජාතික ඩැනියෙල් පාර්කේ ද, ක්‍රි.ව. 1737 දී ඕලන්ද ජාතික හෛඩ්ට්‌ ද,1817 දී ජෝන් ඩේවිද, 1819දී හෙන්රි මාෂල් නම් වෛද්‍යවරයාද, ක්‍රි. ව. 1830 දී අන්ධ පුද්ගලයෙකු වූ ඉංග්‍රීසි ජාතික ජේම්ස්‌ හෝල්මන් ද, ක්‍රි. ව. 1836 දී ශ්‍රීමත් රොබට් හෝර්ටන් ආණ්‌ඩුකාරතුමාද, ක්‍රි. ව.1886 ඉංග්‍රීසි ජාතික එච්. වේල්ස්‌ රත්නපුර දිසාපතිවරයාද සිරිපා වන්දනාවේ යෙදුණු සුවිශේෂී විදේශිකයින් ලෙස හඳුනාගත හැකිය.
සිරිපා වන්දනාවේ නොයෙදුනද, චීන ජාතිකයින් පිරිසක් විසින් ශ්‍රීපාදස්ථානයටත්, දෙවිනුවර උත්පලවණ්න දේවාලයටත් වටිනා දේ පූජාකළ බව දැක්වෙන්නේ ගාල්ලෙන් හමුවූ සෙල්ලිපියකය. මේ සෙල්ලිපිය පිහිටුවා තිබී ඇත්තේ ගාල්ලේ චීන කොරටුව නම් ප්‍රදේශයේය. ඉබන් බතුතාගේ ගමනින් වසර හැටකට පමණ පසුකාලීනව ලංකාවට පැමිණි ෂෙන්ග් හෝ පුරාණ චීනයේ විසූ සුප්‍රසිද්ධ නාවික අද්මිරාල්වරයෙකි. ෂෙන්ග් හෝ චීනයේ මුස්‌ලිම් ධර්මය අදහන හයි ජනවර්ගයේ සෙමු කුලය ට අයත් පුද්ගලයෙක් විය.
13 වන සියවසේ ගම්පොළ යුගය වන විට චීනය සමඟ වෙළඳ සබඳතා ආරම්භ වී තිබූ අතර චීන ජාතිකයින් රෙදිපිළි, පිඟන් භාණ්ඩ ආදිය හුවමාරු කරගැනීමට මෙරටට පැමිණ ඇත. මුදල් වෙනුවට ඔවුන් කුරුඳු සහ වෙනත් භවභෝග හුවමාරු කොටගෙන ඇතැයි පුරාවිද්‍යාඥයෝ විශ්වාස කරති. මේ සබඳතා ආරම්භ කරගැනීම පිණිසත්, රජුගේ සහ ජනතාවගේ සිත දිනාගැනීම පිණිසත් එකල දෙස් විදෙස් ගෞරවයට පත්ව තිබූ දේශිය පූජනීය ස්ථාන දෙකකට සුවිශේෂී පූජාවන් පවත්වන්නට ඔවුන් කටයුතු කර තිබේ. ඒ සඳහා මූලික වී ඇත්තේ ෂෙන්ග් හෝ ය. අදද චීනයේ සමුද්‍ර දිනය ලෙස සැළකෙන්නේ ෂෙන්ග් හෝ ගේ මුහුදු චාරිකාව ආරම්භ කළ ජූලි 11දාය.
ක්‍රි.ව. 1409 යනුවෙන් නිර්මාණය කළ වසර සටහන් වුවද, මෙම පරිත්‍යාග ගැන සඳහන් සෙල්ලිපිය ලංකාවේ ස්ථාපිත කර ඇත්තේ 1411දී බවට විශ්වාස කෙරේ. චීනයේ රජකම් කළ යුං ලෝ අධිරාජ්‍යයා විසින් මෙම පරිත්‍යාගයන් කළ බව සෙල් ලිපියේ සඳහන්ය. චීන, දෙමළ සහ පර්සියානු බසින් ලියැවුණු මෙම සෙල්ලිපියේ සඳහන් පරිදි රත්තරන් කැබලි 1000, රිදී කැබලි 5000, විවිධ වර්ගවලින් සමන්විත සිල්ක් රෙදි තොග 50, මැණික් එබ්බවූ පතාක 4, තඹවලින් නිමැවූ පහන් රැඳවුම් 5, තඹ වලින් නිමැවූ ඉටිපන්දම් රඳවන යුගල 5, රනින් නිමවූ නෙළුම් මල් යුගල 6, ඉටිපන්දම් යුගල 10, සුවඳ කූරු 10 ක් යන පඬුරු මෙම පුදබිම් වෙනුවෙන් පරිත්‍යාග කර තිබේ. එයට අමතරව ශ්‍රී පාදස්ථානයේ දී කෙරුණු පූජාවක් ගැන ද චීන භාෂාවෙන් වූ කොටසේ සඳහන් කර ඇත. ක්‍රි.ව.1911 දී ගාල්ල චීන කොරටුව ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ බෝක්කුවක් යට තිබී ගාල්ල ප්‍රදේශයේ ප්‍රාදේශිය ඉංජිනේරුවරයා ලෙස සේවය කළ එච්. එෆ්. ටොමලින් මහතා විසින් සෙයාගත් මෙම ලිපිය අද වන විට ජාතික කෞතුකාගාරයේ තැන්පත් කර ඇත. මෙහි දිග අඩි 4 අඟල් 9 ක් වන අතර පළල අඩි 2 අඟල් 6 ක් වේ. ඝනකම අඟල් 5 කට ආසන්න වේ.
ඉන් අනතුරුව සිරිපා වන්දනාව ගැන විදේශිකයෙකුගේ විස්තරාත්මක සටහනක් හමුවන්නේ 19වන සියවසේ මුල්භාගයේදීය. වෛද්‍යවරයෙකු, ලේඛකයෙකු, ගවේශකයෙකු හා සංචාරකයෙකු ලෙස ප්‍රකට ජෝන් ඩේවි ශ්‍රී ලංකාවේ සිටි පළමු ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුකාර රොබට් බ්‍රවුන්රි ගේ පෞද්ගලික වෛද්‍යවරයාද විය. ඔහු විසින් 1817 අප්‍රේල් 15දා ආරම්භ කළ සිරිපා වන්දනාව ගැන දිගු වාර්තාවක් සිය ලේඛනවල තබා තිබේ. ඉංග්‍රීසි යටත් විජිතයක් වීමට පෙර සමයේදී සිරිපා මළුවත්, ඒ ආශ්‍රිතව පැවැති සංස්කෘතික කාරණාත්, සමාජ සාධකත් මේ විස්තරයෙන් අවබෝධ කර ගත හැකිය.
ඩේවි ශ්‍රීපාද වන්දනාවේ යෙදෙන සමයේ එහි භාරකාරත්වය පැවැතියේ මල්වතු විහාරයේ ගම්මුල්ලේ සුමන නාහිමියන්ටය. මහනුවර නරේන්ද්‍රසිංහ රජ සමයේ සිට ශ්‍රීපාද භාරකාරත්වය වේහැල්ලේ සඟ පරපුරෙන් ඉවත්කර මල්වතු විහාරයට පවරා තිබිණි. ශ්‍රීපාද භාරකාරත්වය මල්වතු විහාරයට හිමි වුවද පලාබද්දල පිරිවෙනේ අයිතිය ඒ වන විටත් පැවත තිබී ඇත්තේ වේහැල්ල සඟ පරපුරටය. ජෝන් ඩේවි සිය සිරිපා වන්දනාව ආරම්භ කළේ පලාබද්දලින් නිසා, ඔහුට හමුවන්නට ඇත්තේ වේහැල්ලේ සඟ පරපුරේ හිමිවරුන්ය.
කොළොම් තොට සිට අශ්ව රථයක පානදුරයට ගිය ඩේවි, එතැන් සිට සේවකයින් විසින් ඔසවාගෙන යන පල්ලැක්කියක නැඟී ගොස් තිබේ. පළමු දින රාත්‍රිය හොරණ ගම්මානයේද, දෙවැනි දිනයේ රත්නපුරයේද නැවැතුණු පිරිස පසුදින පලාබද්දල දක්වා ගොස් ඇත. රත්නපුරේ සිට පළාබද්දල දක්වා ඩේවි ගොස් ඇත්තේ උණ ලීයක බඳින ලද පුටුවක වාඩිවීගෙනය. මාරුවෙන් මාරුවට එය ඔසවාගෙන් යන්නට සේවකයින් යොදවාගෙන ඇත.
හොරණදී නටඹුන්ව ගිය හින්දු කෝවිලක්ද, රත්නපුරයේදී සමන් දේවාලයද හමුවූ බව වාර්තාවේ දක්වා ඇත. මල්වල විහාරයද, පලාබද්දල විහාරය ගැනද සඳහන් කරන ඩේවි වන්දනාකරුවන් සඳහා පලාබද්දල තනා තිබූ අම්බලම් ගැනද විස්තර කරයි. සිරිපා වාරය අරඹමින් “දෙවි හාමුදුරුවන්ගේ පෙරහැර” වඩින්නට පෙර කන්දට ඇති අඩි පාරත්, අතරමග අම්බලම් කිහිපයත් පවිත්‍ර කරන බව ඩේවි දක්වා ඇත. පලාබද්දලදී මහ වැස්සකට හසුවන ඩේවි, තවත් දෙසීයකට ආසන්න වන්දනාකරුවන් පිරිසක් සමඟ පාගමන අරඹන්නේ 18 වැනි දින උදෑසනය. පැය විස්සකට ආසන්න ගමනකින් පසු 19දා අලුයම තුනට පමණ සිරිපා මළුවට ළඟාවන ඩේවි සිරිපා මලුවේ ස්වභාවය විස්තර කරන්නේ මෙලෙසිනි.
“මහ මළුවේ දිග අඩි 74කි. පළල අඩි 24කි. අඩි පහක් උසට බඳින ලද පවුරෙකි. එය තැනින් තැන බිඳී ගොස් ඇත. මළුවෙහි උසම ස්ථානයේ අඩි අටක් පමණ උස පර්වතයකි. ඒ මත ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරිපා සටහන විය. එම සටහනෙහි දිග අඩි පහකුත් අඟල් හතරක් විය. උපරිම ස්ථානයේ පළල අඩි දෙකයි අඟල් හතක් විය. සිරිපා සටහන සහිත ස්ථානය කණු හතරකින් යුතු ගොඩනැගිල්ලකින් ආවරණය වී තිබේ. වහළයේ යටි පැත්තේ රෙදි වියන් වලින් සරසා තිබේ. හමන දැඩි සුළඟින් ගසාගෙන නොයනු පිණිස ගොඩනැගිල්ලේ කණු දම්වැල්වලින් ඇද බැඳ දමා තිබේ.”
ඩේවි සිරිපා සටහනේ කොටසක් අතින් තද කර කඩා දමා ඇත. ඒ අනුව එම ආකෘතිය නිමවා ඇත්තේ හුණුගල් මිශ්‍ර බදාමයකින් බව ඩේවි අනුමාන කොට තිබේ.
සමනොළ සිරිපා වරුණේ ලිපි පෙළට අන්තර්ගත විය යුතු යැයි සිතන ඔබ දන්නා ආශ්‍රිත කරුණු සහ සැඟවුණු චමත්කාරයන් වේ නම් [email protected] ලිපිනයට දන්වන මෙන් කාරුණිකව ඉල්ලා සිටිමු.
(මෙම ගවේෂණය සඳහා අවසර ඉඩහසර ලබාදුන් ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති පූජ්‍ය බෙංගමුවේ ධම්මදින්න නාහිමියන්ට සහ සියලු පහසුකම් සපයා දුන් ශ්‍රීපාදස්ථානයේ සම්බන්ධිකරණ ලේකම් උපාලි උදයකුමාර මහතාට ස්තුතිය.)
[email protected]
ඡායාරූප - චතුර හේමාල් සහ අන්තර්ජාලයෙනි
