ජනපති සිහිනය සැබෑ කරගන්න තිබිය යුතු සුදුසුකම් මෙන්න | සිළුමිණ

ජනපති සිහිනය සැබෑ කරගන්න තිබිය යුතු සුදුසුකම් මෙන්න

 

ටේ අනා­ග­තයේ තවත් හැර­වුම් ලක්ෂ්‍ය­යක් පෙන්නුම් කර­මින් මීළඟ ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය මේ වස­රේදී අනි­වා­ර්ය­යෙන්ම පැවැ­ත්වෙනු ඇත. මේ වන විට ශ්‍රී ලංකා පොදු­ජන පෙර­මු­ණත්, ජනතා විමුක්ති පෙර­මුණ මුල් කර­ගත් ජාතික ජන බල­වේ­ග­යත් තම ජනා­ධි­පති අපේ­ක්ෂ­ක­යන් නම් කර තිබේ. එක්සත් ජාතික පෙර­මුණේ ජනා­ධි­පති අපේ­ක්ෂ­ක­යාද නුදු­රේ­දීම නම් කෙරෙනු ඇත. ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය රට පුරා කතා-බහට ලක්ව ඇති මේ අව­ස්ථාවේ ජනා­ධි­පති ධුර අපේ­ක්ෂ­ක­යකු ලෙස ඉදි­රි­පත් වීමට අවශ්‍ය සුදු­සු­කම් මොන­වාද හා ජනා­ධි­ප­ති­ව­රණ අපේ­ක්ෂ­ක­යකු ලෙස ඉදි­රි­පත් විය නොහැකි පුද්ග­ල­යන් කව­රේද යන කරුණු පිළි­බඳ විමසා බැලීම වට­නේය.

1981 මාර්තු මස 12 දින සහ­තික කර ඒ වස­රේම මාර්තු 13 දා ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජා­තා­න්ත්‍රික සමා­ජ­වාදී ජන­ර­ජයේ ගැසට් පත්‍රයේ II කොටසේ අති­රේ­ක­යක් ලෙස පළ කරන ලද 1984 අංක 15 දරණ ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා තෝරා පත් කර­ගැ­නීම පිළි­බඳ පනත යටතේ ජනා­ධි­පති ධුර අපේ­ක්ෂ­ක­යකු විසින් සපුරා ලිය යුතු සුදු­සු­කම් දක්වා තිබේ.

ඒ අනුව ජනා­ධි­පති ධුර අපේ­ක්ෂ­කයා අනි­වා­ර්ය­යෙන්ම ශ්‍රී ලංකා පුර­වැ­සි­යෙක් විය යුතුය. දෙව­නුව ශ්‍රී ලංකාවේ ඡන්ද හිමි නාම­ලේ­ඛ­නයේ නම ඇතු­ළත්ව තිබී­මද අනි­වාර්ය වේ. තෙව­නුව නාම යෝජනා භාර දෙන දිනය වන විට වයස අවු­රුදු 35 සම්පූර්ණ වී තිබී­මද අත්‍ය­ව­ශ්‍යය.

මේ අවම සුදු­සු­කම් සපුරා ඇති තැනැ­ත්ත­කුට ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යව­ස්ථාවේ 31.1 වග­න්ති­යට අනුව ඔහුට හෝ ඇයට තම නාම­යෝ­ජ­නාව පිළි­ගත් දේශ­පා­ලන පක්ෂ­යක් මාර්ග­යෙන් ඉදි­රි­පත් කළ හැකිය. ඒ සඳහා ඔහු හෝ ඇය පාර්ලි­මේන්තු මන්ත්‍රී­ව­ර­යකු හෝ හිටපු මන්ත්‍රී­ව­ර­යකු හෝ විය යුතුම නැත. එසේ නොවී ස්වාධී­නව ඉදි­රි­පත් වන අයකු නම් ඔහු මන්ත්‍රී­ව­ර­යක හෝ කලින් මන්ත්‍රී­ව­ර­ය­කුව සිටි අයකු හෝ විය යුතුය.

ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා විවා­හ­ක­යකු විය යුතු බවක් හෝ බෞද්ධ­යකු විය යුතු බවක් හෝ කිසිදු ලෙස­කින් ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යව­ස්ථාවේ සඳ­හන්ව නැත. ඒ නිසා ඕනෑම ජාති­යක ඕනෑම ආග­මක අය­කුට ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය සදහා ඉදි­රි­පත් විය හැකිය.

පිළි­ගත් දේශ­පා­ලන පක්ෂ­ය­කින් නම් අපේ­ක්ෂ­කයා රු. 50,000ක ඇප මුද­ලක් තැන්පත් කළ යුතු අතර, අනෙක් අපේ­ක්ෂ­ක­යන් රු. 75,000ක මුද­ලක් ඇප මුදල් වශ­යෙන් තැන්පත් කළ යුතුය. ඡන්දය දුන් ප්‍රති­ශ­ත­යෙන් 5%ක් ලබා නොගන්නා අපේ­ක්ෂ­ක­යන්ගේ ඇප මුදල් රාජ­ස­න්තක වනු ඇත.

මේ ජනා­ධි­ප­ති­ර­ව­ණය සඳහා වන සාමාන්‍ය ක්‍රියා­දා­ම­යයි‍. මීළ­ඟට ජනා­ධි­පති ධුර අපේ­ක්ෂ­ක­ත්වය ලද නොහැකි පුද්ග­ල­යන් කවු­රුද යන්න විමසා බලමු.

අපේ­ක්ෂ­ක­ත්වය ලද නොහැකි පුද්ග­ලයෝ

වත්මන් ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යව­ස්ථා­වට අනුව මෙරට පුර­වැ­සි­යකු වුවත්, තවත් රට­කද පුර­වැ­සි­භා­ව­යක් ලබා ඇති අය­කුට - එනම්: ද්විත්ව පුර­වැ­සි­භා­වය ලබා ඇති අය­කුට - ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය සඳහා ඉදි­රි­පත් විය නොහැ­කිය.

එසේම දෙව­රක් ජනා­ධි­පති ධුරය හෙබවූ අය­කු­ටද ජනා­ධි­පති ධුර අපේ­ක්ෂ­ක­ත්වය සඳහා ඉල්ලුම් කළ නොහැ­කිය. මේ වග­න්තිය අනුව මෙරට පුර­වැ­සි­යන් වුවත්, හිටපු ජනා­ධි­පති මහින්ද රාජ­පක්ෂ මහ­තාට සහ හිටපු ජනා­ධි­ප­තිනී චන්ද්‍රිකා බණ්ඩා­ර­නා­යක කුමා­ර­ණ­තුංග මහ­ත්මි­යට යළි ජනා­ධි­ප­ති­ව­රණ අපේ­ක්ෂ­ක­ත්වය ඉල්ලා සිටිය නොහැ­කිය.

එමෙන්ම වෛද්‍ය වාර්තා සැල­කි­ල්ලට ගෙන, ශ්‍රී ලංකාවේ අධි­ක­ර­ණ­ය­කින් සිහි විකල් අයකු ලෙස තීර­ණය කරනු ලැබූ අය­කු­ටද ඉදි­රි­පත් විය නොහැ­කිය. දෝෂා­භි­යෝ­ග­යක් මඟින් ජනා­ධි­පති පද­වි­යෙන් පහ කරනු ලැබූ අය­කු­ටද, ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය පව­ත්වන වක­වා­නුව වන විට පෙර වසර 7 ඇතු­ළත මාස 6ක් හෝ ඊට වැඩි කාල­යක් සිර­ග­තව සිටි අය­කු­ටද ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යව­ස්ථාවේ 81 වැනි වග­න්ති­යට අනුව ප්‍රජා අශ­ක්නු­තා­ව­කට භාජ­නය වූ අය­කුට - එනම්: ප්‍රජා අයි­තිය අහෝසි කළ හෝ ප්‍රජා අයි­තිය සම්බන්ධ ගැට­ලු­වක් මතුව ඇති අය­කුට - ද ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණ­ය­කට ඉදි­රි­පත් විය නොහැ­කිය. කෙසේ වුවත් මාස 6ක සිර දඬු­වම් නිය­මව කොන්දේසි විර­හිත සමා­වක් ලැබූ අයට ඉදි­රි­පත් වීමට අව­කාශ තිබේ.

ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යව­ස්ථා­වට අනුව ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා තම ප්‍රථම ධුර කාලය ආරම්භ වී වසර 4ක් ඉක්ම­වී­මෙන් පසු ගැසට් ප්‍රකා­ශ­න­යක් මඟින් ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය පැවැ­ත්වී­මට දැනුම් දුන් විට එය මැති­ව­රණ කොමි­ස­මට කරන ලද ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­යාගේ නියෝ­ග­යක් හෝ ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය පැවැ­ත්වීම උදෙසා කළ නිවේ­ද­න­යක් ලෙස සැල­කෙයි.

ඒ අනුව කොමි­සමේ සභා­ප­ති­ව­රයා සහ සාමා­ජි­ක­යන් විසින් ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය පැවැ­ත්වීමේ ක්‍රියා­ව­ලි­යට එළැ­ඹෙනු ඇත. ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා විසින් දින­යක් දී ඇත් නම් එදින හෝ කොමි­සම විසින් තීර­ණය කරනු ලබන දින­යක හෝ ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණය පැවැ­ත්වී­මට තීර­ණය කරනු ලබන අතර, එහිදී ප්‍රථ­ම­යෙන්ම නාම­යෝ­ජනා භාර ගැනීමේ දිනය, වේලාව සහ ස්ථානය ප්‍රසිද්ධ කර, ඉන් පසු ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­ණ­යට අදාළ අනෙක් කට­යුතු සංවි­ධා­නය කරනු ඇත.

19න් ජන­පති බල­තල වෙනස් වූ හැටි

19 වන ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝ­ධ­නයේ මුල් කෙටු­ම්පතේ 'විධා­යක ජනා­ධි­පති ධුරය' අහෝසි කර­මින් විධා­යක බලය අග­මැති ප්‍රමුඛ කැබි­නට් මණ්ඩ­ල­ය­කට පැව­රෙන බවට විධි­වි­ධාන ඇතු­ළත් වුවද ශ්‍රේෂ්ඨා­ධි­ක­රණ තීන්දුව අනුව ඒ වගන්ති ඉවත් කර තිබේ.

ශ්‍රේෂ්ඨා­ධි­ක­ර­ණය විසින් දුන් තීන්දුව වූයේ 19 වන ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝ­ධන පනත් කෙටු­ම්පත ව්‍යව­ස්ථා­වට එකඟ වුවද එහි ඇතැම් වගන්ති සංශෝ­ධ­නය කිරී­මට නම් පාර්ලි­මේ­න්තුවේ තුනෙන් දෙකක බල­යක් ලබා එය සම්මත වී දෙව­නුව ජන­මත විචා­ර­ණ­ය­කින්ද එය සම්මත විය යුතු බවය. එහෙත් එවැ­න්නක් මෙරට සිදු නොවුණු හෙයින් ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා සතු බල­තල ඉවත් කිරීම හෝ පාර්ලි­මේ­න්තු­වට පැව­රීම හෝ නිසි අයු­රින් සිදු නොවීය.

විශේ­ෂ­යෙන්ම ජන­මත විචා­ර­ණ­ය­කට යෑමක් අවශ්‍ය වන වගන්ති සියල්ල කෙටු­ම්ප­තෙන් ඉවත් කර­ගැ­නී­මට රනිල් වික්‍ර­ම­සිංහ අග්‍රා­මා­ත්‍ය­ව­රයා ඒ අව­ස්ථාවේ එකඟ වීම නිසා විධා­යක ජනා­ධි­පති ධුර­යේද ඇතැම් බල­තල සීමා වීමක් මිස විධා­යක ජනා­ධි­පති ධුරය අහෝසි වීමක් එම­ඟින් කිසි සේත්ම සිදු වූයේ නැත. අදද බලා­ත්මක වන්නේ ඒ සීමා වීමට පම­ණක් ලක් වූ විධා­යක ජනා­ධි­පති ධුර­යයි.

19 වන ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යව­ස්ථාව සම්මත වීමෙන් පසු 18 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝ­ධ­නය අහෝසි වන බැවින් ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා පාර්ලි­මේ­න්තු­වට වග­කිව යුතු අතර, වසර 6ක් වූ විධා­යක ජනා­ධි­පති ධුර කාලය වසර 5ක් දක්වා අඩු විය. ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­යාට එරෙ­හිව නඩු පැව­රී­මද කළ හැකි විය.

19 වන ව්‍යවස්ථා මුල් කෙටු­ම්පතේ දැක්වුණු අන්ද­මට ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­යාට පුද්ග­ලික කාර­ණා­ව­ලට අදා­ළව පම­ණක් නඩු පැව­රිය හැකි වුවද සංශෝ­ධන සහි­තව සම්ම­තවූ ව්‍යව­ස්ථා­වට අනුව ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­යාට එ‍රෙහිව මූලික අයි­ති­වා­සි­කම් නඩු පවා ශ්‍රේෂ්ඨා­ධි­ක­ර­ණයේ ගොනු කළ හැකි වේ. එසේ වුවත් ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­යාට එරෙ­හිව අප­රාධ නඩු ගොනු කළ නොහැ­කිය.

ඒ අනුව 18 වන ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝ­ධ­නය සම්පූ­ර්ණ­යෙන්ම මෙන් අහෝසි වුවද 17 වන ආණ්ඩු­ක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝ­ධ­නය මගින් ස්ථාපිත කළ යම් යම් විධි­වි­ධාන යම් යම් සංශෝ­ධන සහි­තව තව­දු­ර­ටත් බලා­ත්ම­කව වී තිබේ.

විශේ­ෂ­යෙන්ම අමා­ත්‍යාංශ ලේක­ම්ව­රුන් පත් කිරීමේ බලය ඉදි­රි­ය­ටත් ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා සතු වන නමුත් ඔහු විසින් එකී පත් කිරීම් සිදු කිරී­මේදී අග­මැ­ති­ව­ර­යා­ගේද එක­ඟ­ත්වය විමසා තීරණ ගත යුතුය. එහිදී ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා යම් හෙය­කින් අග­මැ­ති­ව­ර­යාගේ එක­ඟ­ත්වය නොගන්නේ නම් ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­යාගේ ක්‍රියාව අභි­යෝ­ග­යට ලක් කර­මින් ඒ සම්බ­න්ධව ශ්‍රේෂ්ඨා­ධි­ක­ර­ණ­යට පැමි­ණිලි කළ හැකිය. එහිදී ශ්‍රේෂ්ඨා­ධි­ක­ර­ණය දෙන තීර­ණ­යට අනුව ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා කට­යුතු කළ යුතුය.

31 වැනි වග­න්ති­යට අනුව ජනා­ධි­ප­ති­ව­ර­යකු තෝරා පත් කර­ගැ­නීම සඳහා වූ ඡන්ද විම­සී­ම­කදී එව­කට ධුරය දරන ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා අපේ­ක්‍ෂ­ක­යකු නොවන්නා වූ හෝ නැවත තේරී පත් නොවන්නා වූ හෝ අව­ස්‌ථා­වක, ඔහුගේ ධුර කාලය, ඒ ඡන්ද විම­සීමේ ප්‍රති­ඵල ප්‍රකාශ පත් කරනු ලැබූ දින­යේදී අව­සන් වූ බව සැලකේ. ඒ නිසා පත් වූ නව ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා ප්‍රති­ඵල ප්‍රකා­ශ­යට පත් කළ දිනයේ සිට සති දෙක­ක්‌ ­ඉ­කුත් වීමට පෙර, ජනා­ධි­පති ධුරය භාර­ගත යුතුය. ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා වශ­යෙන් තෝරා පත් කර­ගන්නා ලදැයි ප්‍රකාශ කරනු ලැබූ තැනැත්තා ධුරයේ කට­යුතු භාර ගන්නා තෙක්‌, එව­කට ධුරය දරන ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා, ජනා­ධි­පති ධුරයේ බල­තල, කාර්ය හා කර්තව්‍ය ක්‍රියා­ත්මක කළ යුතුය.

ජනා­ධි­ප­ති­ව­රයා වශ­යෙන් තෝරා පත් කර­ගන්නා ලදැයි ප්‍රකාශ කරනු ලැබූ තැනැත්තා ධුරය භාර නොගැ­නීමේ හේතු­වෙන් ජනා­ධි­පති ධුරය හිස්‌ ­වුව හොත් කථා­නා­ය­ක­ව­රයා ජනා­ධි­පති ධුරයේ වැඩ බැලී­මට කට­යුතු කළ යුතු බව කලින් සඳ­හන් විය. ඒ අව­ස්‌ථාවේ කථා­නා­යක ධුර­යද හිස්‌ව ඇත් නම් හෝ කථා­නා­ය­ක­ව­ර­යාට ජනා­ධි­පති ධුරයේ වැඩ බැලී­මට නොහැකි නම්, නියෝජ්‍ය කථා­නා­ය­ක­ව­රයා ඒ කාර්යය ඉටු කළ යුතු විය. එහෙත් වර්ත­මා­නයේ ඒ කාර්යය භාර ගත යුත්තේ අග­මැ­ති­ව­ර­යාය.

Comments