* වයස සොයා ගත්තේ දත් බලලා
* උපත කොහේවත් ලියැවිලා නෑ
* නෑයෙක් සහෝදරයෙක් නෑ
මෙය නවකතාවක්, කෙටිකතාවක් එහෙමත් නැත්නම් චිත්‍රපට කතාවක් නොවේ. අප එසේ කියන්නේ කෙනෙකුට මෙය ඇසූ විට ප්‍රබන්ධයක් යැයි සිතෙන්නට පුළුවන් බැවිනි. පසුගිය දිනෙක අප නාවින්නට ගියේ අපේ කතාවේ කතානායකයා හමු වීමටය.
“අපි එයා හමුවෙලාම කතාව අහමු ද ?”
“මේ ඉන්නේ රොෂාන්... මෙයාගෙන් ඕනැම දෙයක් අහගන්න” රොෂාන් අපට හඳුන්වා දෙමින් සුදත් සර් කීවේය.
රොෂාන් පෙනුමින් අවුරුදු හතළිස් පහක් හෝ ඊට වඩා වැඩියැයි කිව හැකි අයෙකි. ඔහු අහිංකව අප දෙස බලා සිටියේය.
“ඉතිං රොෂාන් කොහොමද ජීවිතේ? මේ වෙන දේවල් ගැන මොකද හිතෙන්නේ?”
අප අතර ඇසිපිය හෙළන තරම්වත් වේලාවක් ගත නොවිණි. රොෂාන්ගේ දෙනෙතින් කඳුළු කැට වැටෙන්නට විය. වළකා ගන්නට දැඟලූ ඉකියක් පිට වුයේ උගුරෙනි. දැන් කාගෙත් ඇස්වල කඳුළුය. තත්පර විනාඩි ගණන් ගතව ගියේය . සියල්ලෝම නිහඬය.
“මාව පුංචි කාලේ හදා ගන්න මගෙ අම්මා වෙන කෙනෙක්ට දීලා. මම හැදුණේ මාව හදාගත්ත අම්මා තාත්තා එක්ක. මම ඉගෙන ගත්තේ නුගවෙල කනිෂ්ඨ විද්‍යාලයේ. ඒත් මගෙ ඇත්ත අම්මා මාව බලන්න ආවාම මම අම්මා එක්ක ගියා. මගෙ අම්මා හිටියේ තේ වත්තක. අම්මා වත්තේ වැඩ කළා. මගේ ඉස්කෝලෙ ගමන නතර වුණා. අවුරදු දාසයක් විතර කාලෙදි මම කොළඹ ආවා. තැන් තැන්වල වැඩ කළා. තැන් තැන්වල වැඩ කරලා සල්ලි ලැබුණම මම මාසයකට වතාවක් ගමේ ගිහිල්ලා අම්මාව බලලා එනවා. මට අවුරුදු විසිහතක් විතර කාලෙදි තමයි අම්මා මැරුණේ. මම වත්තට ගියා. අම්මගෙ මරණයෙ වැඩ කරන්න වත්තෙන් සල්ලි දුන්නා. අම්මාගේ මරණයෙන් පස්සේ මම මාව හදාගත්ත අම්මලාගේ ගෙදර ගියා. අක්කලා අයියලා කිව්වා එහෙ ඉන්න කියලා. ඒත් මම ආයෙත් කොළඹ ආවා. තැන් තැන්වල බෝඩිං වෙලා ඉදගෙන තමයි මම මේසන් වැඩ, වඩු වැඩ කළේ. මට ජීවිතේ ගැන අරමුණක් තිබුණේ නැති කාලෙක තමයි සුදත් සර් හමුවුණේ.”
රොෂාන්ගේ දෑස යළිත් කඳුළින් පිරුණි. නිවැරැදි මඟ පෙන්වීමක් අම්මා තාත්තා සහෝදර සහෝදරියෝ නැතිකමින් ඔහුට ද හරි හමන් ජීවිතයක් නොතිබිණි. ගමෙන් කොළඹට ආ රොෂාන්ට උප්පැන්නයක් නැත. ඒ නිසා හැඳුනුම්පතක් ද නැත. ඉන්නට හිටින්නට ගෙයක් දොරක් නැත. සහෝදරයෙක් නැත. කොටින්ම කිව්වොත් රොෂාන්ට‘ ඇඩ්රස්‘ නැත. ඇඩ්රස් නැතිව සිටි රොෂාන්ගේ ජීවිත කතාව වෙනස්ම මඟක් ගත්තේ ‘සුදත් සර්‘ හමු වීමත් සමඟය.
සුදත් සර් යනු වසර විසි හතරක් කොළඹ රාජකීය විද්‍යාලයේ ගුරුවරයකු ලෙස කටයුතු කළ සුදත් ලියනගුණවර්ධනය. රොෂාන් ගැන මුල මැද අග සියල්ල දන්නේ ඔහුය.
“අපේ මේ ආයතනයේ දානමය පිංකමක් තිබුණා. මගෙන් ඉගෙන ගත්ත චමින්ද හෙට්ටිආරච්චි කියලා දරුවෙක් උදව්වට කියලා රොෂාන්ව ගෙනැත් දුන්නා. රොෂාන් මෙතැන බොහෝම පිළිවෙළට වැඩ කළා. මම ඔහුගේ වැඩ ගැන පැහැදුණා. මම චමින්දට කිව්වා රොෂාන්ව මට දෙන්න කියලා. ටික දවසක් ගියා. රොෂාන් මා ගාවට ආවා. රොෂාන් කියන්නේ පුදුම දක්ෂයෙක්. ඔහුට ටයිල් අල්ලන්න, මේසන් වැඩ, වැඩ ආදි සෑම දෙයක්ම පුළුවන් ඔහු අපේ ආයතනයේ ඉගෙනුම ලබන දරුවන්ට අවශ්‍ය ඩෙස් බංකු ආදිය බොහෝම පිළිවෙළට ලස්සනට හදනවා. ඒවා ඔහු වැඩ පන්තිවලට ගිහිල්ලා ඉගෙන ගත්ත දේවල් නෙමෙයි. ඔහුට වාහන පදවන්න පුළුවන්. වාහන හදන්න පුළුවන්. නමුත් රොෂාන්ට හැඳුනුම්පත නැහැ. ඔහුට තියෙන්නේ ග්‍රාමනිලධාරි මහතා දුන් ලියවිල්ලක් විතරයි. මම රොෂාන් කියන තොරතුරු අහගෙන ඔහු හදාගත් දෙමවුපියන් හොයාගෙන මහනුවර කටුගස්තොට හාරිස්පතුවට ගියා. ඒත් ඒ ගෙදරින් රොෂාන්ගේ උප්පැන්න සොයා ගන්න තිබුණේ නැහැ. ඉන්පස්සෙ මං තිත්තපජ්ජල ග්‍රාමීය රෝහලට ගියා. රොෂාන් උපදින්න ඇති කියල අනුමාන කරන අවුරුද්දේ උපත් ලියාපදිංචි කරන පොත් ගණනාවක් බැලුවා. අවසානයේ මම කොළඹ ආවේ උපත ලියාපදිංචි කර නැත කියන සහතිකය අරගෙන සුදත් මහතා පවසන්නේ තවත් කෙනෙකුට මේ රටේ පුරවැසිභාවය හිමිකර දීමට වෙහෙස වූ අයුරු පවසමිනි.
අවසානයේදී රොෂාන් යොමු කරන්නේ අධිකරණ වෛද්‍ය අජිත් තෙන්නකෝන් මහතා වෙතය.
“කෙනෙකුගේ පෙනුම. ඔහුගේ බුද්ධි මට්ටම, ඔහු හැසිරෙන විදිහ අනුව බලලා ඔහුගේ වයස තීරණය කරන්න පුළුවන්. ඒ වගේම එම පුද්ගලයාගේ දත්වල වැඩීම, ඒ දත්වල ගෙවීම ආදිය පිළිබඳ පරීක්ෂණ කරලා වෝහාරික දත්ත වෛද්‍යවරයකුට පෙන්වලා වයස අනුමාන කරන්නට පුළුවන්. ඒ වගේම තමයි අස්ථි වර්ධනය, ඒ අස්ථිවල ක්ෂයවීම, ආදිය පරීක්ෂණය කරලා ඔහුගේ වයස පිළිබඳ නිගමනයකට එන්න පුළුවන්. රොෂාන්ගේ වයස පිළිබඳ නිගමනයට ආවේ ඔහුගේ දත් පරික්ෂා කරලා.” වෛද්‍ය අජිත් තෙන්නකෝන් මහතා රොෂාන්ගේ උපන් අවුරුද්ද තීරණය කළ අන්දම පැවසීය.
සියල්ල මේ අයුරින් විසඳන අතර රොෂාන්ගේ තනිකඩ ජීවිතයට සහකාරියක්ව සොයා දෙන්නට ආරක්ෂක නිලධාරි රුද්‍රිගු වෙහෙසුණේය. ඒ අනුව ඔහු නිතර දෙවේලේ සිළුමිණ පුවත්පතේ මංගල යෝජනා තීරය බැලුවේය. අවසානයේ ඔහු පුවත්පතේ මනාලියන්ගේ තීරුවේ තිබූ දැන්වීමක දුරකථන අංකයක් රොෂාන්ට ලබා දුන්නේය.
“මං කතා කළා ඒ නොම්මරේට එතකොට එයා තමයි කතා කළේ. මං මා ගැන ඇත්තම කිව්වා. එයාගේ අයියා මා ගැන සොයා තිබුණා. සර්ලා සමඟ මම මනාලිය බලන්න ගියා. ශිරානිගේ අම්මා තාත්තා නැහැ. ඉන්නේ අයියලා අක්කලා විතරයි. අපි මනමාලි බලලා ආවා. ශිරානිලාගේ ගෙදරින් අපේ විවාහයට කැමති වුණා. ජනවාරි මාසේ විසිපස් වෙනිදා තමයි මංගල උත්සවය තිබුණේ. හැම දෙයක්ම උපාලි සර් සුදත් සර් ලස්සනට කරලා දුන්නා මෙහෙ ඉන්න අනිත් අයත් මට උදව් කළා.
රොෂාන් පවසන්නේ තම විවාහ උත්සවයේ පිළිවෙළ අලංකාරය සහ අගනා බිරියක තමන්ට හිමි වීමේ කතාවයි. ඔහු එසේ පැවසුවද රොෂාන්ගේ විවාහයේ අවසන් මොහොත වනතුරුම ඔහුට ජාතික හැඳුනුම්පත ලැබී තිබුණේ නැත.
“අධිකරණ වෛද්‍ය සහතිකය ගත්තට පස්සේ මම ග්‍රාමනිධාරී මහත්මිය හමු වුණා. ඇය අපට බොහෝ උදව් කළා. මඟුල් දිනට පෙර දින තමයි අපට රොෂාන්ගේ හැඳුනුම්පත ලැබුණේ. මෙහිදී අපට පුද්ගලයින් ලියාපදිංචි කිරීමේ දෙපාර්තමේන්තුවේ කොමසාරිස් හර්ෂ ඉලුක්පිටිය මහතා කඩිනමින් ඒ කටයුත්ත කර දීමට උදව් කළා. සුදත් මහතා පවසන්නේය. උප්පැන්නයක් නැති රොෂාන්ට පමණක් නොව මේ රටේ එවැනි ඕනෑම කෙනෙකුට හැඳුනුම්පතක් සාදා ගන්නට පුළුවන් බව හර්ෂ ඉලුක්පිටිය මහතා අප හා පැවැසුවේය.
උප්පැන්න සහතිකයක් නැති අයෙකුට තම උපන්දිනය, ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය, ලිපිනය ආදි මොනයම් හෝ ලේඛනයක් තිබේ නම් හැඳුනුම්පත හදන්න පුළුවන්. දරුවන්ගේ උප්පැන්නේ මවගේ පියාගේ විස්තර ඇතුළත් වෙනවා. උප්පැන්නයක් නැති එවැනි මවු පියන්ට දරුවන්ගේ උප්පැන්න සහතිකය ඉදිරිපත් කරලා හැඳුනුම්පත හදාගන්න පුළුවන්. එහෙමත් නැත්නම් විවාහ සහතිකය, රියදුරු බලපත්‍රය, පැන්ෂන් කාඩ්පත ආදි තොරතුරු ඉදිරිපත් කරන්න පුළුවන්.
ඡන්දහිමි නාම ලේඛනයේ හැඳුනුම්පත් අංකය හිස් තැනක් තිබේ නම්, හැඳුනුම්පත් නැති අයට චක්‍රලේඛනයක් හදලා තියෙනවා. තමන් පදිංචි වෙලා ඉන්න ගම් පළා‍තේ තමන් ගැන දන්නා 3 දෙනෙකු විස්තර සහ දිවුරුම් පෙත්සම් ඉදිරිපත් කර හැඳුනුම්පත හදාගන්න පුළුවන්. තවත් ක්‍රමවේදයක් තියෙනවා මොනයම්ම හෝ ලේඛනයක් නැත්නම් ඔහු දැනට භාවිත කරන තම තොරතුරු ඇතුළත් ග්‍රාම නිලධාරි සහතිකය, රෝහලේ අධිකරණ වෛද්‍ය නිලධාරිතුමාගේ ජීව විද්‍යාත්මක කරුණු මත දෙන සහතිකය පදනම් කරගෙන ඒ ලියකියවිලි ලබාදී හැඳුනුම්පත ලබාගන්න පුළුවන්. මෙහිදී අප රොෂාන්ට හැඳුනුම්පත ලබා දුන්නේ අන්න ඒ ක්‍රමවේදය යටතේ. කෙනෙකු හැඳුනුම්පතක් නැතිව සිටීම නීති විරෝධී ක්‍රියාවක්.”
හර්ෂ ඉලුක්පිටිය මහතා රොෂාන් ඇසුරු කරගෙන රටටම පණිවිඩයක් ලබා දුන්නේ එලෙසිනි. අවුරුදු හතළිස් පහක්ම අනන්‍යතාව නැතිව සිටි රොෂාන් මනතුංග ශ්‍රී ලාංකික පුරවැසි අයිතිය ලද්දේ එලෙසිනි. ගිය වසරේ සැප්තැම්බර් විසි එක්වැනිදා ඔහු ජීවිතයේ පළමු වතාවට සිය උපන් දිනය සැමරුවේය. සුදත් සර් ඇතුළු පිරිස පුංචි උත්සවයක් සංවිධානය කර රොෂාන් එතැනට කැඳවන තුරු ඔහු ඒ ගැන හාංකවිසියක්වත් දැන සිටියේ නැත. රොෂාන්ගේ ජීවිතය පෙළ ගැසුණේ එලෙසිනි. රොෂාන්ගේ බිරිය ශිරාණි මල්ලිකාය.
“මගේ අම්මා තාත්තා නැහැ. මගේ පවුලේ ඔක්කෝම හය දෙනයි. මම පස්වැනියා. කලක් මම විදේශගත වෙලා හිටියා. පස්සේ අයියා තමයි මා ගැන මංගල යෝජනාවක් සිළුමිණ පත්තරේ දැම්මේ. විවිධ රැකියා කරන අයගෙන් යෝජනා ගණනාවක් ම ලැබුණා. ලියුම් ගණනාවක් ආවා. දුරකථන ඇමතුම් ආවා. ඒත් මගේ හිත ගියේ රොෂාන් ගැන. ඔහු මට ඇත්තම කිව්වා. මට රොෂාන් ගැන පැහැදීමක් ඇති වුණා. මට මහන්න පුළුවන්. විවාහයෙන් පස්සේ මම පොලිමන් ජාත්‍යන්තර පාසලේ සේවය කරනවා. රොෂාන් සේවය කරන්නේත් එතනමයි. අපට පදිංචි වීම සඳහා පාසල ළඟින් ම නිවෙසක් ලබා දුන්නෙත් මේ ආයතනයමයි. මට අපේ ජීවිතය ගැන සතුටුයි.”
ශිරාණි පවසන්නේ අවිහිංසක ලෙස හිනැහෙමිනි. හැම ගැහැනියකටම මෙවැනි තීරණ ගැනීමට හැකිද? නමුදු ශිරාණි තම ජීවිතය ගැන තීරණාත්මක තීරණයක් ගත්තා ය.
දැන් රොෂාන් යනු පිළිවෙළක් ඇතිව ජීවිතය ගත කරන්නෙකි. අප එහි යන විට රොෂාන් සිටියේ ඩෙස් බංකු තනමිනි. ඔහු සියුම් අත්වැඩට මෙන් ම වෙහෙස වී වැඩ කරන්ට රුසියෙකි. බොහෝ හැකියාවන් ඇති රොෂාන්ගෙන් ගෙවුණ කාලයේ පල ප්‍රයෝජන ගත්තේ වෙනත් අයයි. නමුදු දැන් ඒ කාලය නිමාවී ඇත. පිළිවෙළක් නොතිබූ ජීවිතය දැන් කලඑළිය වී ඇත.
පාසල් දරුවන්ට පමණක් නොව වැඩුණු මිනිසුන්ට ද ජීවිතය ගැන කියාදීමට ජීවිතයට ආදරය කරන්නට ඉගැන්වීමම උතුම් ගුරුකමට අගනා ආදර්ශයකි. “සුදත් සර් තමයි මේ සියල්ල කළේ. මම ඔහු කරන්නේ නිවැරැදි දෙයක් නිසා ඔහුට හැම සහායක් ම දුන්නා. මගේ තිස් එක් වසරක ගුරු සේවයේ මෙවැනි අත්දැකීමක් ලැබූ පළමු අවස්ථාව මෙයයි.
කොළඹ රාජකීය විද්‍යාලයේ හා ඉසිපතන විද්‍යාලයේ හිටපු විදුහල්පති උපාලි ගුණසේකර මහතා රොෂාන්ගේ කතාව ගැන පැවසුවේ එලෙසිනි.
සියල්ල මුදල මත තීරණය කරන සමාජයක ‘මනුස්සකමට’ කළ නොහැක්කක් නැති බව ඔවුහු පෙන්වා දුන්හ. රොෂාන්ලා තවත් මේ රටේ සිටින්නට පුළුවන. ඒ රොෂාන්ලාට ද ජීවිතය ගෙන එන්නට කාට හෝ මෙය ආදර්ශ කතාවක් විය හැකි ය.
ඡායාරූප - රුවන් ද සිල්වා
