මෙසේ ප්‍රසිද්ධියේම සමාව ඉල්ලීම නිසා මෙහිදී එම නඩුව විභාග කළ පී.ඊ. රාජකාරියර් නඩුකාරතුමා කළේ ඒ ඉල්ලීම අනුව සලකා බලා ගාල්ලේ මහජන මන්ත්‍රී දහනායක මහතා නිදහස් කිරීම නොවේ. ප්‍රථමයෙන් උසාවියේදීම පොලිස් අධිකාරිවරයාගෙන් වාචිකවම ද සමාව ඉල්ලන්නට ද කටයුතු කර පසුව විත්තිකාර දහනායක මහතාට දඬුවම් කිරීමය.
ඕනෑම පැත්තකට හැරවිය හැකි ඇට නැති දිවෙන් නොයෙකුත් අන්දමේ කාර්යයක් කෙරෙන්නට පුළුවන. කතාවට ප්‍රමුඛ වශයෙන්ම මුල්වන එයින් පිටකෙරෙන වචනවලින් මිනිසකු මැනිය හැකි ය. එතරම් ඇට නැති දිවෙන් - මුවින් කෙරෙන කතාව යහපත්ය. එසේම අයහපත් ප්‍රතිඵල ද ඇති කරන හෙයින් කවුරු කවුරුත් තැන නොතැන නොබලා කතා කිරීමේදී ප්‍රවේසම් විය යුතු ය.
එසේ කෙටි විවරණයක් සිදු කරන්නට සිත් වූයේ මෑත ඉතිහාසයේ කාටත් අමතක නොවන දේශපාලන චරිතයක් වූ ගාල්ලේ ඩබ්ලිව්. දහනායක හෙවත් විජයානන්ද දහනායක මැතිතුමා ද සිය කටේ බලය නොනිසි ලෙස පෙන්වන්නට ගොස් -උසාවිය ඉදිරියට ද ගොස් සල්ලන් වුණු විත්තිය පිළිබඳව එතරම්ම ප්‍රකට නුවූ වාර්තාවක් පසුගියදා අපට කියවන්නට ලැබුණු නිසා ය.
ගාල්ලේ කුලගෙයක නිවුන් දරුවන් වශයෙන් ඉපැදුණු විජයානන්ද සහ කල්‍යාණප්‍රිය දෙදෙනාම පසුකලෙක ගුරුවරුන් වශයෙන් සමාජ භූමිකාවට පිවිසුණහ. පසුව මේ වැඩිමහල් විජයානන්ද දේශපාලන වේදිකාවට පිවිසියේ එසේ ගුරුවරයකු වශයෙන් ම උගන්වමින් සිටින යුගයේ පටන්මය.
ඉන් අනතුරුව ගාල්ලේ නාගරික මන්ත්‍රීවරයකු ලෙස දේශපාලනයට පිවිසි ඩබ්ලිව්. දහනායක මහතා ගාල්ලේ නගරාධිපති ලෙස පත්වූයේ එකල කොළඹ, මහනුවර, ගාල්ල යන ත්‍රිසිංහලයේම සිංහල බෞද්ධ නගරාධිපතිවරුන් පත්ව‍ූ ඓතිහාසික අවස්ථාවේදී ය. ඉන්පසුව රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවේ බිබිලේ ආසනය වෙනුවෙන් අතුරු මැතිවරණයක් පැවැත්වෙන බව ආරංචි වූ විටෙක බිබිලේ තිබෙන්නේ කොහේද කියාවත් නොදන්නා දහනායක මහතා කළේ භූමි සිතියමක් ද රැගෙන හිතවතකුගේ මෝටර් රථයකින් එහි ගොස් ඡන්ද දායකයන් සමඟ හිතවත්වී තම කටේ බලයෙන් ඔවුන් සෑහෙන පිරිසකගේ හිත් දිනාගෙන බිබිලේ අතුරු මැතිවරණයට තරග කිරීමය.
ප්‍රතිඵලය වූයේ බිබිලේ බස් හිමියකු වූ එස්.ඒ. පීරිස් මහතා ඡන්ද 2387 ක් ගනිද්දී ඡන්ද 2113 ක් ලබාගත් දහනායක මහතා වැඩි ඡන්ද 274 කින් පරාජය වීමය. මෙසේ තමන් නන්නාඳුනන ප්‍රදේශයකට ගොස් කටේ බලයෙන් එතරම් ඡන්ද ප්‍රමාණයක් හෝ ඔහු ලබාගැනීම ද විශේෂ ජයග්‍රහණයක් විය. එහෙත් කිසියම් හේතුවක් මුල් කරගෙන ජයග්‍රාහකයාට විරුද්ධව ඡන්ද නඩුවක් දැමීමට දහනායක මහතා සමත් විය. එයින් සිදු වූයේ ඇස්. ඒ. පීරිස් මහතාට ආසනය අහිමිවීමය. එහෙත් යළි තරග කිරීමට බලය ලැබීමය. මෙවර ගාල්ලේ ඩබ්ලිව්. දහනායක මහතා කළේ පෙර වතාවටත් වඩා උද්‍යෝගිමත්ව ඡන්දය ඉල්ලා යළි පැවැත්වුණු අතුරු මැතිවරණයට ද තරග කිරීමය.
එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ දහනායක මහතා ඡන්ද 2948 ක් ලබා ජයග්‍රාහී වෙද්දී හිටපු මන්ත්‍රී පීරිස් මහතා ඡන්ද 1840 ක් ලබා වැඩි ඡන්ද 1108 කින් බිබිලේ මන්ත්‍රීවරයා වශයෙන් දහනායක මහතා පත්වීමය.
එකල බිබිලේ පැණි දොඩම් වගාව ඉතා සරුවට කෙරී තිබුණු හෙයින් දොඩම් පිටරට පැටවීම උදෙසා බිබිලේට වරායක් ද ලබාදෙන බවට ද ඡන්දදායකයන් හමුවේ දහනායක මහතා පොරොන්දු වූ බවට කතාවක් ද පැතිර ගොස් තිබිණ. එහෙත් රට මැද නගරයක් වූ බිබිලේට වරායක් ලබාදෙන්නේ කෙසේ දැයි එතුමාගෙන් විමසන්නට තරම් බුද්ධිමතකු බිබිලේ නොසිටි බව හෙළි විය. එහෙත් යමෙකු එසේ ඇසුවා නම් එයට ද දීමට උත්තරයක් දහනායකගේ කටේ තිබෙන්නට ද පුළුවන.
එසේ උඩින් ගොස් බිබිලේ ආසනය දිනාගත් නිසා මන්ත්‍රණ සභාවේ දහනායක මන්ත්‍රී හැඳින්වූයේ ‘බිබිලේ උකුස්සා’ නමිනි.
ඉන්පසුව ගාල්ලේ දහනායක දේශපාලන භූමිකාවට පත් වන්නේ වර්ෂ 1947 තේ පැවැති මහා මැතිවරණයෙනි. එතෙක් වර්ෂ 1936 මහ මැතිවරණයේ සිට ගාල්ලේ මන්ත්‍රීවරයාව සිටි මහා ධන කුවේරයකු වූ එච්.ඩබ්ලිව්. අමරසූරිය මහතා සමඟ ගාල්ල ආසනයට තරග කරන ලද ඩබ්ලිව්. දහනායක මහතා වැඩි ඡන්ද 2496 කින් එහි මන්ත්‍රීවරයා ලෙස පත්වන්නේ ද තම කටේ බලය පාවිච්චි කරගෙන ය. හිටපු මන්ත්‍රී අමරසූරිය මහතා ඡන්ද 14, 092 ක් ලබාගනිද්දී දහනායක මහතා ඡන්ද 16,598 ක් ලබා ගාල්ල මන්ත්‍රීවරයා බවට පත්වන්නේ ය.
“ඔන්න මම සල්ලි ගහක් හෙල්ලුවා. ඕන තරම් සල්ලි අහුලා ගනිල්ලා” යනුවෙන් දහනායක මහතා තම ඡන්ද රැස්වීම්වලදී සිය ඡන්ද දායකයන්ට ආයාචනා කළ බව ද ඒවා නිසි ලෙස ඉෂ්ට වී දහනායක මහතාට ‘කරල පෑදී’ මන්ත්‍රීවරයා වීමට ඉඩ සැලසුණ බව ද කියැවිණ. ලංකා සමසමාජ පක්ෂයේ අපේක්ෂකයකු ලෙස මන්ත්‍රණ සභාව සිය කටේ බලයෙන් ගිගුම් ගැන්වූ දහනායක මහතා එකල එහි දීර්ඝම කතාව පැවැත්වූ මන්ත්‍රීවරයා ලෙසට ද වාර්තා ගතව සිටියේ ය. එය එසේ වූයේ වර්තමාන සමයේ මෙන් නොව මන්ත්‍රීවරුනට සභාව අමතා කතා කිරීමෙන් කාල සීමා ඉතිරිව තිබුණු යුගය නිසා ය. එසේ රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවේදී ද පසුව ප්‍රථම පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරයකු ලෙස කටයුතු කළ ගාල්ලේ ඩබ්ලිව්. දහනායක මහතා පසුකලෙක ප්‍රකට වූයේ පුදුම සහගත දෛව බලයක් ඇති අයකු හැටියට ය. එතුමන්ට බලපෑ විශේෂ අවස්ථා නිසා ය.
වරෙක දහනායක මහතා ලංකා සමසමාජ පක්ෂයෙන් නෙරපා හරින ලද්දේ ඔහු තම කටේ බලයෙන් කරන ලද කතාවක් නිසා නම් නොවේ. එයට හේතු වූයේ රටේ අගමැතිතුමා වශයෙන් 1953 දී ගාල්ලට පැමිණි ඩඩ්ලි සේනානායක අගමැතිතුමාට මල් මාලයක් දමා පිළිගැනීම නිසා ය. දහනායක මහතා එසේ කළේ තමන් නියෝජනය කරන ගාල්ලේ ජනතාව වෙනුවෙන් රාජ්‍ය නායකයා පිළිගැනීමක් වුව ද එය සමසමාජ න්‍යායන් අනුව බලවත්ම වරදක් සේ පිළිගැනුණ නිසා ය. එම නිසා ම දහනායක මහතා සමසමාජ පක්ෂයෙන් නෙරපා දමන ලද්දේ ය. එය ද එතුමාට ඉන්පසුව අධ්‍යාපන අමාත්‍ය වරයා වීමට ද බලපෑ බව කිව හැක්කේ සමසමාජයේ ම සිටියා නම් එතුමාට 1956 මැතිවරණයේදී බණ්ඩාරනායක මැතිතුමාට සහය දීමට නොහැකි වන බැවිනි. එතුමාගේ කැබිනට්ටුවේ අධ්‍යාපන අමාත්‍යවරයා වීමට ඔහුට අවස්ථාව සැලසුණේ ඒ නිසා ය.
ඉන් පසුව ද දහනායක ඇමැතිතුමාගේ ජීවිතයට ලැබුනේ එතුමන් හෝ වෙනත් කිසිවකු කවදාවත් නොසිතූ අන්දමේ ජයග්‍රහණයකි. සභානායක පදවියේ සිටි සී.පී. ද සිල්වා ඇමැතිතුමාට වස කිරි වීදුරුවක් පෙවී එංගලන්තයේ ආරෝග්‍ය ශාලාවකට යන්නට වූවායින් පසුව වැඩබලන සභානායක බවට පත්වූයේ විජයානන්ද දහනායක ඇමැතිතුමා ය. බණ්ඩාරනායක මැතිතුමා විදෙස් ගතවීමට පෙර සභානායක දහනායක මහතාට නායකත්වය පවරා තිබිණ. බණ්ඩාරනායක අගමැතිතුමාගේ ඝාතනයෙන් පසුව එතුමා අගමැතිවරයා වූයේ ඒ අනුවය. ලංකාවේ පස් වැනි අගමැතිතුමා වීමේ භාග්‍යය මෙතුමාට හිමිවිය. එය අගමැති පදවිය කුරුඳුවත්තෙන් දකුණු පළාතට යෑමේ ප්‍රථම අවස්ථාව වශයෙන් ද ගණන් ගැනිණ.
ඇත්තෙන්ම මේ කොහේදෝ සිටි පුද්ගලයෙක් ර‍ෙට් අගමැතිවරයා වශයෙන් පත්වීම සෙසු අමාත්‍යවරුනට ද පුදුමයකට හේතුවක් වූයේ එය කිසිවකු කිසිදා නොසිතූ තත්ත්වයක් ද වූ හෙයිනි. විජයානන්ද දහනායක නම් මේ සුවිශේෂී පුද්ගලයා සිය කටේ බලයෙන් එසේ ජය කෙහෙළි නැඟූ අන්දම ගැන කියා ලියා දැක්වූවිට එතුමා සිය කටේ බලය අනිසි ලෙස පාවිච්චි කර හිරේ ගිය විත්තිය ද දැන් පාඨක මනස හමුවේ අපට දැක්විය හැකි ය.
මෙහිදී දහනායක මැතිතුමා හිරේ ගියා යැයි කියන කතාව එතුමන් ගැන හොඳ හැටි දන්නා කාහට වුව ද පුදුමයකට හේතුවක් වන්නට ද පුළුවන. එතුමාට එසේ වූයේ යමෙකුට අපහාස කර නඩුවක් වැටීමේ හේතුව නිසා ය. එය මෙසේ ය. 1949 වසරේ දිනෙක දකුණු පළාත භාර වැඩබලන පොලිස් අධිකාරි ඩී.එස්.ඊ. විජේසූරිය මහතා වෙත දුරකතනයෙන් කතා කළ ගාල්ලේ මන්ත්‍රී ඩබ්ලිව්. දහනායක මහතා බරපතළ කතාවක් කර සිටියේ ය. එය සාපරාධී බැණ වැදීමකි. එහෙයින් මෙසේ ගාල්ලේ මන්ත්‍රීවර ඩබ්ලිව්. දහනායක මහතා තමන්ට බැණ වැදුණේ යැයි චෝදනාව කරමින් පොලිස් අධිකාරිවරයා කළේ ගාල්ලේ උසාවියේ නඩුවක් පැවරීමය.
චෝදනාව වූයේ “වැඩබලන පොලිස් අධිකාරි විජේසූරිය මහතාට ගාල්ලේ පැටි මහත්තයා විසින් මැනිං තුරග තරග පිටියේ බෝඩිමේදී රුපියල් දස දහසක අල්ලස් මුදලක් දුන් බව මාහට දැනගන්නට ලැබී තිබේ. මේ නිසා ඔබ එක්සත් ජාතික පාක්ෂිකයන් බේරා එයට විරුද්ධව වාමාංශිකයන්ට හිරිහැර කිරීමට හා ඔවුන් සිරභාරයට ගතයුතු යැයි ද ගාල්ලේ පොලිසියට නියෝගයක් නිකුත් කර ඇත. මේ චෝදනාව පොලිස් ඉන්ස්පෙක්ටර් ජනරාල්වරයා විසින් ම විභාග කරනු ඇතැයි මම බලාපොරොත්තු වෙමි.
මේ චෝදනාව මට ඔප්පු කරන්න බැරි වූයේ නම් මට විරුද්ධව නඩු ගැනීමට පොලිස් ඉන්ස්පෙක්ටර් ජනරාල් වරයාට පිළිවන. ඩී.එස්.ඊ. විජේසූරිය මහතා අල්ලස් ගන්නා බව මම නිසැකවම කියමි” යන්නය.
මෙම චෝදනා පත්‍රය ගාල්ලේ උසාවිය හමුවේ ඉදිරිපත් වූ අවස්ථාවේදී දහනායක මන්ත්‍රී තුමා විත්ති කූඩුවට නැඟ කියා සිටියේ තමන්ට නැඟී තිබෙන මේ චෝදනාව සම්පූර්ණයෙන්ම අසත්‍ය බව නොවේ. එතුමා විසින් කියා සිටියේ තමන් මෙසේ පොලිස් අධිකාරිතුමා හමුවේ කියා සිටි බව ඇත්තක් බවද එහෙත් පසුව එය පිළිබඳව වැඩිදුරටත් සොයා බලන විට එවැන්නක් සිදුවී නොමැති හෙයින් එය දූෂමාන ආරංචියක් බව ය. එය නිසා පොලිස් අධිකාරිතුමාට දුරකථනයෙන් බැණ වැදීම ගැන දැන් තමන් කණගාටු වන බවත්, එම නිසාම මෙසේ උසාවිය ඉදිරියේ සමාව අයැදිණ බවත්ය.
එවේලේ එහි රැස්කමින් සිටි එතුමාගේ ආධාර කරුවන් සහ විරුද්ධ පාක්ෂිකයන් මෙය කිසි විටෙක බලාපොරොත්තු දෙයක් නොවූ හෙයින් ඔවුහු අතිශයින්ම මවිතයට පත් වූහ.
මෙසේ ප්‍රසිද්ධියේම සමාව ඉල්ලීම නිසා මෙහිදී එම නඩුව විභාග කළ පී.ඊ. රාජකාරියර් නඩුකාරතුමා කළේ ඒ ඉල්ලීම අනුව සලකා බලා ගාල්ලේ මහජන මන්ත්‍රී දහනායක මහතා නිදහස් කිරීම නොවේ. ප්‍රථමයෙන් උසාවියේදීම පොලිස් අධිකාරිවරයාගෙන් වාචිකවම ද සමාව ඉල්ලන්නට ද කටයුතු කර පසුව විත්තිකාර දහනායක මහතාට දඬුවම් කිරීමය.
දඬුවම වූයේ රුපියල් දහසක දඩයකි. ඉන්පසුව ‘උසාවිය නැගිටින තෙක් හිරේ’ ට නියම කිරීමය. එසේ කියැවුණේ ‘එදා උසාවි කටයුතු අවසන් වන තෙක්’ දහනායක මහතා සිරකූඩුවේ සිටිය යුතු බවය. එම තීන්දුව ඇසූ උසාවියේ සිටි පක්ෂ විපක්ෂ ඇත්තෝ පුදුමයට පත්වූහ. එම දඬවම දහනායක මහතා මැදිහත් සිතින් පිළිගත් බව ද පෙණින. එයට අභියෝග කරන්නට ගියේ ද නැත.
එවේලේ දහනායක මන්ත්‍රීතුමා උසාවියේදී තම වරද එසේ පිළිගෙන පැමිණිලි කාර සහකාර පොලිස් අධිකාරි වරයාගෙන් සමාව නොඉල්ලුවා නම් එය දිගින් දිගටම ගොස් නඩු විභාගයෙන් දහනායක මහතාට බරපතළ වැඩ ඇතිව සිරගෙදර තපින්නට ද ඉඩ තිබිණ.
එ ම වාර්තාව වර්ෂ 1951 ජනවාරි 10 වැනි දින ‘දිනමිණ’ පත්‍රයේ මුල් පිටුවේ ද ජනවාරි 11 වැනිදා ‘ලංකාදීප’ පත්‍රයේත් මුල් පිටුවේ පළව‍ූයේ දහනායක මන්ත්‍රී ‘උසාවිය නැගිටිනතෙක් හිරේ’ යන සිරස්තලයෙන් යුතුවය.
සෝමසිරි කස්තුරිආරච්චි
