මහියංගනය දඹාන ආදී ප්‍රදේශවල මෑතකදී කළ සංචාරයක් අතරතුරදී අප ගමන් සඟයා වූ ආරියපාල රත්නායක සොහොයුරා යෝජනාවක් කළේය.
“මේච්චර දුරක් ආව එකේ යමුද ආදී වාසි ගුරුවරු බලන්න”
ආදිවාසී ගුරුවරු කී පමණින් මා මතකයට ආවේ දඹානේ ගුණවර්ධන ගුරු මහතාය. ආදීවාසීන් අතරින් පළමුවෙන්ම ගුරු වෘත්තියට පිවිසි ඔහු ප්‍රථම ආදිවාසී උපාධිධරයා ද වෙයි. එදා මෙදාතුර කාලය ගෙවී ගොස් දැන් ආදිවාසි ජනතාව අතර ගුරුවරුන් බොහෝය. අප මේ යන්නේ ඔවුන් මුණ ගැසීමටය. අපි හිමිදිරියේම ගමනට පිටත් වීමු. දඹාන හන්දියෙන් හැරී කොටබකිනිය ගමට නොව ගුරුකුඹුර පාසලට යන මඟ දිගේ ඉදිරියටම ගියෙමු. දැන් ඒ පාර පෙරට වඩා වෙනස්ය. ඉස්සර ගුරුකුඹුරට යන පාර දුවිල්ලෙන් පිරුණු ගුරු පාරකි. තාර පාර දිගේ පැමිණි අප ගුරුකඹුර පාසල් වත්තට ආවා පමණි. ගුරුවරයෙක් පැමිණ ආරියපාල සොහොයුරාගේ දෙපා වැන්දේය.
“සර් මම සර්ගෙන් ඉගෙන ගෙන තියෙනවා” ඔහු සෙමෙන් කීවේය.
දරුවන් පාසලට කැටුව පැමිණි මවුවරු කිහිප දෙනෙක්ම ආරියපාල සොහොයුරාගේ දෙපා මුල වැඳ වැටුණහ.
“සර් හුඟ කාලෙකින්”
තමන්ගෙන් අධ්‍යාපන ලද සිසු සිසුවියන් සමඟ ඔහු ආගිය කතාවකය.
“මම කාලයක් දඹාන ඉස්කෝලේ ඉගැන්නුවා. ඒ කාලේ දැන් වගේ දියුණු නැහැ. දැන්නම් පාසලේ ගුරුවරුන් හොඳට ඉන්නවා. වෙනදාට වඩා දැන් දරුවෝ පාසල් එනවා. මේ ගම්වල දරුවෝ අද මෙහෙම ඉන්නවා දැක්කම සතුටක් දැනෙනවා”
ආරියපාල සොහොයුරා අප හා පැවසුවේ සෙමෙනි.
ගුරු වෘත්තිය උතුම්ය. අද අප සෑම කෙනෙක්ම මේ මහපොළව මත පය ගසා ඉන්නේ ගුරුවරුන්ට පින් සිදු වන්නටය. රටේ කොයි කොන ගියද සිසු දරු දැරියන්ගේ ඇස් පාදන්නට තම ජීවිත කාලයම කැප කළ හා කැප කරන ගුරුවරු අපට හමුවෙති. වසර ගණනාවක් පුරා ගුරු සේවයේ යෙදුණු ආරියපාල රත්නායක අද විශ්‍රාම සුවය විඳී. අපගේ මේ ගමනට ඔහු සම්බන්ධ වූයේ අහම්බෙනි.
ගුරුකුඹුර පාසලට ගිය අප කාගේ කවුදැයි හෝ ආවේ කුමකටදැයි හෝ නොදැන පාසල් දරුවෝ කිහිප දෙනෙක්ම අප ඉදිරියට පැමිණ වැඳ සිනහ මුසු මුහුණින් පිළිගත්හ. එය කිසිවෙකුගේ අනු දැනුමකින් සිදුවූවක් නොවන බව අපට වැටහිණි.
“කෝ පුතාලගෙ විදුහල්පති තුමා”
එසේ ඇසු සැණින් දරුවෝ කිහිප දෙනෙක්ම විදුහල්පති කාමරය දෙසට දිව ගියහ. අපි අපේ සුපුරුදු හිතවතා සොයා පාසලේ පන්ති කාමර දෙසට යන්නට වීමූ.
“අද කැඳ දෙන දවස.”
ගුණවර්ධන ගුරුතුමා තමන් ඉදිරියේ පෙළ ගැසී සිටින දරුවන් අතැති කෝප්පවලට කැඳ පුරවයි. දරු දැරියෝ ගුණවර්ධන ගුරුතුමා ඉදිරියේ පෙළ ගැසී ඉන්නේ සිනහවෙන් ඔප වූ ප්‍රබෝධමත් මුහුණෙනි. ගුණේට ඒ කාර්යය නිම කරන්නට ඉඩ දී අපි පසෙකට වීමු. පන්ති කාමරවල බිත්තිවල එක එක චිත්‍ර අලවා ඇත. ඒ හැම චිත්‍රයක්ම නිර්මාණය කර ඇත්තේ පාසලේ දරු දැරියන්ය.
“බෲනායි රටේ පදිංචි වී සිටින
ඇන්ඩෲ උදෙන්ම
බෲස්ලි හමුවීමට ආවා
කෲසෝ මේ දිනවල
අසනීපව සිටින බව බෲස්ලි කිව්වා
ඇන්ඩෲත් බෲස්ලිත් එක් වී
කෲසෝ බැලීමට ගියා......”දරුවෝ බිත්තියේ අලවා ඇති පුවරුව මහ හඬින් කියවති. පාසලේ සිටින දරුවන් සංඛ්‍යාව සීමිත වුව ද ඉගෙනීමට ඇති උනන්දුව ඔවුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් තුළින් අවබෝධ වේ. කුරුලු ලෑල්ල, පින්තාලිය පාසල් ගෙවත්තට අලුතෙන් එක් වූ දෑය. පාසලේ දරු දැරියෝ කිහිප දෙනෙක් මල් පැළවලට වතුර දමමින් සිටියහ. ඒ හැම මුහුණකම ඇත්තේ ප්‍රබෝධයකි.
දඹාන කොටබකිනිය ආදිවාසී ගම්මානයට පා තබන අප කිසිවිටෙකත් ආදිවාසී පවුල්වල දරුවන් ඉගෙනුම ලබන ගුරුකුඹුර ආදර්ශ පාසලට යෑමට අමතක නොකරමු. වෙනදාට නැති අලුත් හුරුබුහුටි බවක් මෙදා අපට පාසලෙන් දක්නට ලැබණි. 'පාසල අලුත් වෙලා.' එහෙ මෙහෙ දුව පනින පුංචි පැංචියන් දුටු මට එසේ සිතිණි.
“දැන් හරි”
දිගුකාලීන මිත්‍රයකු වන ගුණේ අප ඉදිරියට ආවේ සැහැල්ලු සිනහවකිනි. ඔහු කවදත් වැඩි බරක් නොගන්නා අයෙකි. අනුන්ගේ ප්‍රශ්න ඔළුවේ දාගන්නේ ද නැත. ඕනෑ නම් ගුණේට කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉගෙන ගන්නා අවදියේම මේ කොළොම්පුරයේම නතර වෙන්නට ඉඩකඩ තිබිණි. එහෙත් ඔහුට ආදීවාසි ජනතාවගේ ගුණ සුවඳ අතර රැඳෙන්නට අවශ්‍ය විය. අද ද ඔහු ආදිවාසී දරුවන් වෙනුවෙන් කැපව හිඳී.
ගුණේ හමුවන ඔහු හා කතා කරන හැම අවස්ථාවකම මට සිතෙන්නේ ඔහු අලස සුවය විඳින්නට ප්‍රිය කරන්නෙකු ලෙසිනි. ගුණේ විසින් ලියූ පොත් අතර දඩබිමෙන් දඩබිම, වන්නියලැත්තෝ, පුංචි දෙමටා, වන අරණක අසිරිය හා තුංයම සිහිනය ආදී පොත් කිහිපය වේ.
“මං ගැන ලියන්න එපා. ඒත් පුළුවන් නම් එක උදව්වක් කරන්න. මේ ගම කාලයක් තිස්සේ ඉඳලා කසිප්පුවලින් වැනසිලා. මේ දරුවෝ අතරමං වෙයි. දරුවන්ගේ තාත්තලා, ගමේ තරුණයෝ මේවට ඇබ්බැහි වුණොත් වෙන්නේ විනාශයක්. අන්තිමට මෙහෙ ඉතිරි වෙන්නේ වැද්දෝ නෙමෙයි බේබද්දෝ ” කාලයක් තිස්සේ පිළියම් සොයන ප්‍රශ්නයක් ඔහු අප ඉදිරියේ තැබුවේය.
කවදත් තම යහපතට වඩා වඩා අනුන් ගැන හිතන ගුණේ දැන් කැලෑගමට ම තම දිවි බාර දී ඇත්තා සේය. දොළොස් දෙනෙකුගෙන් යුත් පවුලක හය වැන්නා වූ ගුණේ විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනයට මඟ පාදා ගන්නේ බොහෝ දුෂ්කරතා මධ්‍යයේය. විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනයෙන් පසු ඔහුට ගුරුපත්වීමක් ලබෙන්නේය. පාසල් කිහිපයක සේවය කර දැන් ඔහු ගුරුකුඹුර විද්‍යාලයේ සේවය කරන්නේය.
පාසලේ ප්‍රධාන ගුරුවරයා වන්නේ ටී. එම් ධර්මරත්න මහතාය. ඔහු ගුණේ ගේ බාල සහෝදරයාය.
“මම විදුහල්පති ශ්‍රේණි විභාගය සමත් වෙලා තමයි මේ පාසලේ විදුහල්පති ලෙස පත් වුණේ. 2017 වසරේ ප්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලයෙන් පැවැත් වූ තරගයකදි අපේ පාසල ඵලදායිතාවෙන් දෙවන ස්ථානයට පත් වුණා. දැන් දරුවෝ ඉස්සරට වඩා ඉස්කෝලේ එන්න උනන්දුයි. දෙමවුපියොත් දරුවෝ පාසලට එවන්න උනන්දුයි. සතියට එක දවසක් පාසලේ උදේ රැස්වීම තියන්නේ වැදි භාෂාවෙන්. නැත්නම් දරුවොන්ට ඒ ගැන හැඟිමක් නැතිව යනවා. හැමදාම දෙමවුපියන්ට වඳින්න දරුවන්ට හුරුකරලා තියෙන්නේ. පාසලේ පන්ති කාමරේ අම්මලා තාත්තලාගේ පින්තුර තියෙනවා. දරුවෝ ඒවාට වඳිනවා. අපේ පාසලේ දරුවන් තිස් දෙකක් ඉන්නවා. මේ දරුවන් යහමඟට ගැනීමයි ඔවුන්ට අනාගතයක් හැදීමයි අපේ අරමුණ. බොහෝම දුක් විඳ ඉගෙන ගත් අපි ඉගෙනීමේ අගේ දන්නවා.” ධර්මරත්න පවසයි.
කලකට පෙර යූ. ඩබ්ලිව්. දයාරත්න ස්වෙච්ඡා ගුරුවරයෙකි. දැන් ඔහු ස්ථිර ගුරු සේවයේය. ඔහුත් සමඟ ආදි වාසි ගුරුවරු ලෙස ගුරුකුඹුර පාසලේ විදුහල්පති ඇතුළුව ගුරුවරන් තිදෙනෙකි. එමෙන්ම ගමේ පාසලෙන් පිට ගොස් ගුරු වෘත්තියේ නියැළෙන තවත් කිහිප දෙනෙකි. එක් ගුරුවරයෙක් රතුගලත් තවත් ගුරුවරයෙක් හෙනානිගලත් සේවය කරති.
ආදිවාසී ගුරුවරුන් සොයා ගිය ගමනේ අපේ මීළඟ නැවතුම් පොළ වුයේ දඹාන පාසලයි. එහි ආදිවාසි ගුරුවරියන් දෙදෙනෙකි. ටී. එම්. සිරියාවති සහ සමරකෝන් මුදියන්සේලාගේ දයානිය.
ටී.එම්. සිරියාවති දඹානේ ගුණවර්ධනගේ බාල නැගණියයි. ඇය ද උපාධිධාරිණියකි.
“මම තමයි පවුලේ දොළොස් වැනියා. අම්මා නැති වෙන කොට මට වයස අවුරුදු හතයි. අක්කලා අයියලා තමයි මාව හදා ගත්තේ. ගුණේ අයියා විශ්වවිද්‍යාලයට ගියාම අපිටත් ඉගෙන ගන්න ඕන කියන ආසාව ඇති වුණා. මම උසස් පෙළ කළේ ඔරුබැඳි වැව පාසලේ. බාහිර උපාධියට ඉගෙන ගන්න පදියතලාවට ගියා. කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙන් කලා උපාධිය ලබා ගත්තේ. ආදි වාසී නායකතුමා තමයි මට ගුරු පත්වීමක් අරන් දෙන්න මුල් වුණේ. මුලින්ම ගුරුපත්වීම ලැබිලා පාසලට ආව දිනයේ මගේ සිතට දැනුණේ ලොකු සතුටක්. ඒ සතුට ඉස්කෝලෙට එන හැම දවසකම මට දැනෙනවා . අමාරුවෙන් දුක් මහන්සිවෙලා ගුරුවරියක වෙන්න ලැබුණානේ කියන සතුට කියලා නිම කරන්න බැහැ.” සිරියාවති උදම් අනන්නිය.
සිරියාවතීගේ යෙහෙළිය දයානිද වැදි පරපුරට නෑකම් කියන්නීය. තිස් එක් හැවිරිදි වියේ පසුවන ඇය විවාහකය. එක් දරු මවකි. ඇය දඹාන පාසලේ ගුරු මණ්ඩලයට එක් වුයේ දෙදහස් පහළොව වසරේදීය.
“මගේ පවුලේ හතර දෙනයි. නවය වසරේදී තමයි ඔරුබැදි වැව ඉස්කෝලෙට ගියේ. වතුයාය ගමේ ඉඳලා ඔරුබැදි වැව ඉස්කෝලෙට යන්න ගොඩක් දුක් වින්දා. උදේ පාන්දර පහමාරට විතර ගෙදරින් යන්නේ. පාරේ අලි ඉන්නවා. බස් එකේ නගින්න දඹාන හන්දියට කිලෝ මීටර් තුනක් විතර පයින් ගියේ. ගෙදර එනවිට හැන්දෑවේ හතර පහ වෙනවා. ඒත් දුක් වින්දට දැන් හිතට දැනෙන්නේ සතුටක්. සිරියාවති වගේම මමත් උපාධියට ඉගෙන ගත්තේ ජනසන්නි වේදනය, සිංහල හා සමාජ විද්‍යාව යන විෂයන්. කවදාවත් අපි ආදිවාසින් කියා කියන්න ලැජ්ජා වන්නේ නැහැ.”
මේ කොයි කාටත් තමන් ගැන අභිමානයක් ඇත. ඔවුන් ඔවුන්ගේම ලොවක් තනාගෙන ඇත. ගුරුකුඹුරට, කොටබකිනියට හා දඹානට පමණක් සීමා නොවූ ඔවුහු දැනුම සොයා යති. ඒ සොයා යෑමේ එක් කඩඉමක් වන්නේ ඔවුන් ගුරුවරුන් ලෙස සේවය කිරීමයි. තම වර්ග පරම්රාවේ අභිමානය ලොවට කියා පෑමයි.
ඌරුවරිගේ ගුණතිලක දැන් උගන්වනු ලබන්නේ වේවත්ත කනිෂ්ඨ විද්‍යාලයේය.
“මම ඉගෙන ගත්තෙත් දඹාන ඉස්කොලේ. ගුරුවරයකු ලෙස සේවය කරන්නට ලෑබීම මට නම් ආඩම්බරයක්. මම දැන් මගේ ගේ හදා ගන්න හදන්නේ. මට දරුවෝ ඉන්නවා. දරුවන්ට හොදින් උගන්න ගන්න ඕනැ. අපිට අපේ කියලා ලෝකයක් තියෙනවා. අපට ඕනෑ අපේ ආදිවාසි දරුවෝ ඉගෙනුම අතින් ඉහළට එනවා දකින්නයි.” ගුණතිලක පවසන්නේ තම දරුවන් දෙදෙනා තුරුල‍ට ගනිමිනි.
ඡායාරූප-තුෂාර ප්‍රනාන්දු
