ඔවුහු මියගොස් බොහෝ කල්ය. එහෙත් ඥාතීන්ට ඔවුන් නොමළ වුන් මෙනි. නිවෙසට කැඳවති. කවති. පොවති. නහවති. මේවා සිදුවන්නේ ඉන්දුනීසියාවේ සුලවෙසීහි ජනතාව අතරය.
අපි බොහෝ දෙනෙක් මරණය ගැන කතා කරන්නට පවා අකැමැත්තෙමු. දිනෙක අපේ ජීවිතත් මරණයෙන් කෙළවර වන වග සිතන්නේවත් නැති අය ඕනෑ තරම් ය. එහෙව් කලෙක මියගිය අයෙකුට, නොමළ කෙනෙකුට මෙන් සත්කාර කරන පිරිසකුත් මේ මිහිපිට වෙසෙති. ඔවුන් සිටින්නේ ඉන්දුනීසියාවේ සුලවෙසීහි ටොරාජා ප්‍රදේශය ය.
“තාත්තා තවමත් අසනීප ගතියෙනැයි” කියමින් මියගිය තාත්තාට සත්කාර කරන නිවෙසක් ඒ ගමෙහි එක් තැනෙක තිබේ. ඒ නිවෙසෙහි ලීයෙන් කළ ආලින්දයේ ගෘහ භාණ්ඩ කිසිවක් නැත. බිත්තියෙහි එල්ලා ඇති පින්තූර කිහිපය අඳුරෙහි ගිලි ගිලී නිසොල්මනට තනි රකී. නිවෙසෙහි ඇතුළු බරාඳයකින් කිසිවෙකු කතා කරන හඬ සිහිනයට නැඟ එයි. හරියට, නොවිය යුත්තක් එහි සිදුව ඇත්තාක් මෙනි. ගුප්ත ගූඪ බව ඕනෑවටත් වඩා එහි කඩා හැලේ. ඒ අතර වා රැලි කපාගෙන එන කෝපි සුවඳ, එහි වූ මූසල බවට තරමක හරස් කැපිල්ලක් එක් කරමින් තිබිණ.
“... ඔයාගේ තාත්තාට කොහොම ද?...” එහි පැමිණි එකියක නිවෙසේ ගැහැනියකගෙන් අසනු ඇසෙයි.
“ තවමත් ඔහු ලෙඩ ගානේ තමයි ...” කියා ඒ ගැහැනිය ඉතාමත් සන්සුන්ව පිළිතුරු දුන්නාය.
පිළිතුරු දුන් ගැහැනිය නමින් මමක් ලීසා ය. ඈ හුන් තැනින් නැඟිට අමුත්තා සමඟ තාත්තා සිටින කාමරයට වැදුනාය. සයනයක බාවා තිබූ ප්‍රමණයෙන් තොර තාත්තාගේ දේහය වෙත ඈ ළඟා වූයේ සිහිනයෙන් මෙනි. තාත්තාගේ අතක් මෘදුවට අල්ලා ගත් මමක් “... තාත්තේ, අමුත්තන් ඇවිත් ඉන්නවා තාත්තාව බලන්න. මට හිතෙන්නේ ඔවුන් දකින එක තාත්තාට අමතක නොවෙන දෙයක් වෙයි. තාත්තා උරණ වෙන එකකුත් නැහැ කියලා මට හිතෙනවා. ...” යැයි කියා වචනයෙන් වචනය සීරුවට ගළපන්නට වූවාය. මමක්ගේ ඒක පාර්ශ්වික දෙඩවුම සමාන වුණේ පණ ඇතිවුන් දෙදෙනෙකු අතර කෙරෙන සංවාදයක කොටසකටයි.
ඊළඟට මමක්, මාද එහි කැඳවන්නට පසු බට නොවිණ.
මමක්ගේ තාත්තා හෙවත් පවුලෝ සිරින්ඩා හොවා තිබුණු යහන දිගේ මගේ දෑස් එකණෙහිම ඒ මේ අත ගියේ අදහගන්නට බැරි කිසිවක් දුටු කලෙක මෙනි. පවුලෝ සිරින්ඩාගේ දේහයේ සතපවා තිබුණු සයනය වීදුරුවකින් වසා දමා තිබිණ. ඒ වීදුරුව සියුම් දූලි පටලයකින් අවපැහැ ගැන්වී තිබුණේ ය. මමක්, පවුලෝ සිරින්ඩා සමඟ නන් දෙඩුවත් අවුරුදු ගණනකින් මෙහා පැත්තට, පවුලෝ සිරින්ඩාගේ ඇඟේ රෝමයක් වත් සෙලවුණු පාටක් පෙනෙන්නට තිබුණේ නැත. ඔහුගේ දේහය මුළුමනින්ම වාගේ රෙදි පෙරෙදිවලින් ඔතා ආවරණය කර තිබිණ. එය, අඩු තරමින් රෙදි තට්ටු දෙක තුනකින්වත් ඔතා තිබුණේය. ඒ නිසා ඔහුගේ දේහයේ සැබෑ ස්වරූපය මට දැක ගත හැකි වුණේ අතැනින් මෙතැනින් යම්තමට ය. ඔහුගේ සම ගොරෝසු වී අළු පැහැයට හැරී ඇති බවක් ඒ තැන්වලින් පළවිණ. ඒ මදිවාට පවුලෝ සිරින්ඩාගේ දේහය කෘමීන්ට හොඳ ආහාරයක් වී තිබුණේය. කෘමීන් කිසිදු ලෝබකමක් නැතිව උන්ට රිසි ලෙස ඔහු දේහය සිදුරු කර තිබුණේ මමක් තමන්ගේ තාත්තාව පරෙස්සම් කරන්නට දරන වෑයම තුට්ටුවකටවත් මායිම් නොකරමිනි.
ඒ අතරතුර මමක්ගේ දඟ පොඩිවුන් කිහිපදෙනා කාමරයට කඩාගෙන පැන්නේ අණක් ගුණක් නැති ගානට දඟලගෙන ය. ඔවුන්ගේ කොක් හඬ තැළීමටත්, කෑගෑම්වලත් සීමාවක් නොතිබිණ. මමක් ඒ ළමයිව ආණ්ඩු මට්ටු කරන්නට පටන් ගත්තේ “... නවත්තපල්ලා, ඔය කෑගැහිල්ල. සීයා නිදි. උඹල හදන්නේ සීයාව කේන්ති ගස්ස ගන්න. ...” යැයි කියමිනි.
මමක්ගේ තාත්තා මියගොස් තිබුණේ වසර දොළහකට ඉහතදී ය. ඒ අවුරුදු දොළහ පුරාම මමක්ගේ පවුලේ උදවිය සිතුවේ පවුලෝ සිරින්ඩා ජීවතුන් අතර සිටිතැයි කියාය. මළ ඥාතීන් නොමළේ යැයි සිතා සංග්‍රහ කිරීම සුලවෙසි ප්‍රදේශයේ ජනතාවට ආගන්තුක දෙයක් නොවේ. වසර සිය ගණනකට ඉහත ඔවුන්ගේ ඥාතීහු පවා ඒ චාරිත්‍ර ඒ අන්දමින්ම ඉටු කළහ. ඇතැම් තැනෙක මියගිය අයගේ දේහ වසර ගණනාවක් තබා ගැනිණ. තවත් තැනෙක මේ චාරිත්‍ර පැවැත්වුණේ මාස ගණනක් පුරා පමණි. ඒ කවුරුත් තමන්ගේ මළ ඥාතියාට දිනකට දෙවරක් ආහාර පාන මෙන්ම දුම්වැටි ආදියෙනුත් සංග්‍රහ කරති. සමහර තැනෙක මෘත දේහය නහවා පිරිසුදු කර අලුත් ඇඳුම් ඇන්ඳවීමත් දිනපතාම වාගේ කෙරේ. දේහය සහිත කාමරයේ පසෙක තරමක් විශාල කෝප්පයක් තබන්නටත් සමහරු අමතක නොකරති. ඒ, මියගිය ඥාතියාගේ ශරීර කෘත්‍යය සඳහා ය. මිය පරලොව ගියවුන්ට හරිහැටි සංග්‍රහ නොකළහොත් ඔවුන්ගේ ආත්ම ජීවත්වන්නවුන්ට කරදර කරන්නේ යැයි කියන විශ්වාසය මත මේ සම්ප්‍රදාය එදා සිටම ඉටු කෙරිණ.
මේ සංග්‍රහයන් කෙරී අවසන් වනතුරු දේහ සංරක්ෂණය කර ගත්තේ ශාක කොළවලින් ලබා ගන්නා සාරයන් එහි ආලේප කරමිනි. සමහර තැනෙක ඒ සඳහා ෆෝර්මලින් වැනි රසායනික ද භාවිත කෙරේ. දේහයක් තබා තිබෙන කාමරය සැර ගන්ධයන්ගෙන් පිරි ඉතිරී ගිය තැනක් බවට පත්වුණේ එනිසයි.
වසර ගණනක් තිස්සේ හෝ මාස ගණනක් තිස්සේ හෝ කෙරෙන මේ සංග්‍රහවලින් පසු ආදහන කටයුතු සිදු කෙරේ. ආදාහන කටයුතු කෙරෙන්නේ ඉතාමත් වර්ණවත් පෙරහරකින් ද සමන්විත චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර මධ්‍යයේය. ඒ සඳහා සහභාගීවීමට ඥාතීහු විශාල පිරිසක් ආරාධනා ලබති. සමහර ඥාතීන් ඊට සහභාගී වන්නේ විදේශයන්හි සිට පැමිනෙමිනි.
ප්‍රදේශයේ ධනවතකු සහ බලවතකු හැටියට ජීවත්වුණු ඩෙන්ගෙන්ගේ ආදාහන කටයුතු කෙරුණේ ඔහුගේ අභාවයෙන් වසරකට පමණ පසුවය. ඒ ආදහන උත්සවය දින හතරක් පුරා ඉතා උත්කර්ෂවත් අන්දමින් පැවැත්විණ. එය නැටුම්, ගැයුම් සහ වැයුම් ඇතුළත් උත්සවයක් වූයේය. උත්සවය අතරතුරදී ගවයන් 24දෙනකු සහ ඌරන් සියදෙනෙකු ඔහු නමින් මරා දැමුණු බව සඳහන් වේ. මරා දැමුණු ඒ සතුන්ගේ මස් ආදහන උත්සවයට පැමිණ සිටියවුන්ට බෙදා දෙන ලදී. මේ උත්සවය අවසන් වූයේ මරණයට පත් තම ඥාතියාට අවසන් ගමන යන්නට ඉඩ සලසමිනි. ඥාතීන් කිසිවකු ඒ අවස්ථාවේදී වැලපෙන්නේ නැත. ඔවුන්ට වැලපෙන්නට අවශ්‍යතාවක් ද නැත. ඔවුහු සියලු දෙනාම තම සමීපතමයා මරණයට පත්ව ඇති බැව් ඒ වනවිට සහසුද්ධයෙන්ම අවබෝධ කරගෙන සිටිති.
(බී.බී.සී. මාධ්‍යවේදී සහාර් සෑන්ඩ්ගේ අත්දැකීම් ඇසුරෙනි.)
