ශ්‍රී ලංකාවේ පලතුරු භෝග වගා අතුරින් කෙසෙල් වගාවට හිමි වන්නේ ප්‍රමුඛස්ථානයකි. බොහෝ දෙනෙක් තම ප්‍රධාන ආහාර වේල්වලින් පසු කෙසෙල් ආහාරයට ගැනීම පුරුද්දක් කර ගෙන සිටිති. එම නිසා ශ්‍රී ලංකාවේ කෙසෙල් පලතුරක් වශයෙන් පරිභෝජනය කරන පිරිස සැළකිය යුතු ප්‍රමාණයක් සිටිති. කෙසෙල් ගසේ සම්භවය වී ඇත්තේ මලයාසියාව ආශ්‍රිත අග්නිදිග ආසියාවේය. කෙසෙල් ජනප්‍රිය පලතුරක් මෙන්ම එළවළුවකි. දැනට ලෝකයේ වගා කරන වැදගත්ම බෝගයක් වන වී, තිරිගු සහ බඩඉරිගුවලට පසුව හතරවන වැදගත්ම බෝගය වශයෙන් සැලකෙන්නේ කෙසෙල්ය. එසේම ලෝකයේ වගා කරන පලතුරු අතරින් දෙවැනි වන්නේ දොඩම්වලට පමණි.
ශ්‍රී ලංකාවේ දැනට වගාකරන මුළු පලතුරු බිම් ප්‍රමාණයෙන් 54% ක් පමණ නියෝජනය කරන්නේ කෙසෙල්ය. අප ශරීරයේ ක්‍රියාකාරීත්වයට අවශ්‍ය තන්තුමය කොටස් මෙන්ම පොටෑසියම් වැනි ලවණ වලින්ද පොහොසත්ය. එබැවින් කෙසෙල් ආහාරයට ගැනීම කෙනෙකුගේ නීරෝගී සෞඛ්‍ය තත්ත්වයක් පවත්වා ගෙන යෑමට ඉවහල් වේ.
කෙසෙල් ප්‍රභේද
සීනි කෙසෙල්
ප්‍රදේශය අනුව උස මීටර් 2 - 4 අතර වෙනස් වේ. කඳ දීප්තිමත් කොළ පැහැයෙන් යුක්ත ය. පත්‍ර වෘන්තයේ දාර මුළුමනින්ම ඇතුලට නැමී ඇත. පත්‍ර තලය පළල්ය. කෙසෙල් මුහයේ කොළපුවල පිට පැත්ත තැඹිලි පාටට හුරු රතු පැහැයෙන් යුක්ත ය. කොළපුවල නාරටි මතු වී ඇත. කැන්වල ප්‍රමාණය පාලන තත්ත්වය මත වෙනස් වේ.
ඇම්බන්
කඳ මීටර් 4 - 4.5 පමණ උස් වේ.කොළ පැහැයෙන් යුක්ත කදේ දම් පාට පැල්ලම් ඇති වේ.පත්‍ර තලයේ උඩ පෘෂ්ඨය තද කොළ පැහැති ය. යටි පෘෂ්ඨය ලා කොළ පැහැති ය. කෙසෙල් මුහයේ කොළපු දම් පැහැයෙන් යුක්ත ය .ඇවරි කිට්ටුවෙන් ඇහිරී ඇත. ගෙඩියක් සෙ.මී. 16 - 18 පමණ දිග වන අතර පරිධිය සෙ.මී. 14 - 16 පමණ වේ.
ආනමාළු
මීටර් 3 - 5 පමණ උස් වන ප්‍රභේදයකි.කඳ කොළ පැහැතිය. පත්‍ර තලය පළල්ය. පත්‍ර නටුව පිටතට වක්‍ර වනසේ හොඳින් විවෘතව ඇත. කෙසෙල් මුහයේ කොළපුවල පිට පැත්ත දම් පැහැයට හුරු කොළ පාට වන අතර ඇතුලත පෘෂ්ඨය කහ පාටට හුරු කොළ පැහැය ගනී. මුල් අවස්ථාවේ කෙසෙල් මුහය කොළ පැහැයට හුරුය. ගෙඩි සාමාන්‍යයෙන් සෙ.මී. 25 පමණ දික් වන අතර පරිධිය සෙ.මී. 1.5 -1.8 පමණ වේ. කැනක බර කි.ග්‍රෑම් 12 - 18 පමණ වේ.
කෝලිකුට්ටු
ගසක් මීටර් 2 1/2 - 3 ක් පමණ උස්ව වැඩේ. කඳ කොළ පැහැති ය .පත්‍ර නටුව කෙළවර දම් පාටට හුරු රෝස පැහැයෙන් යුත් දාරයක් සහිතය. පත්‍ර කඳ කොළ පාටය, පළල්ය. වැඩි වශයෙන් කඩුපත් මොරෙයියෝ හටගනිති. කෙසෙල් මුහය දම් පාටට හුරුය. කැන පහළට එල්ලා වැටෙන අතර කැනේ මැද නාරටිය දම් පැහැයට හුරුය. මිහිරි සුවඳක් ඇති අතර ගෙඩි තරමක් වක්වී ඇත. ලාක්ෂණික වශයෙන් මෙම ප්‍රභේද ඉදෙන විට ගෙඩිවල පුල්ලි මතුවන අතර ඉදෙන විට ලෙල්ල දික් අතට පිපිරීම සිදුවේ.
ඇඹුල් කෙසෙල්
මීටර් 3 - 3.5 පමණ උස්ව වැඩෙන දම් පාටට හුරු රතු පැහැයෙන් යුත් කඳක් ඇත. බොහෝ විට දම් පාට වර්ණක ව්‍යාජ කදේ දැකිය හැකිය.පත්‍ර නටුවේ දාර දම් පාටය. පත්‍ර මැද නාරටිය දම් පාටට හුරු කොළ පැහැති ය. ගෙඩි තරමක් වක්වී සිලින්ඩරාකාරව පවතී. ඉදෙන විට දීප්තිමත් කහ පැහැයක් ගනී. ගෙඩි ඇඹුල් රසයෙන් යුක්තය. මනා පාලන තත්ත්ව යටතේ කිලෝ ග්‍රෑම් 25 - 30 දක්වා වූ කැන් ලබා ගත හැකිය.
රතඹලා
ගසක් උසින් මීටර් 3 - 3.5 දක්වා වැඩේ. රතු පාට පැල්ලම් දැකිය හැකිය.පත්‍ර වෘන්තය යටි පැත්තට වක්‍ර වී ඇති අතර එහි දාරය දම් පාට දාරයකින් සීමා වී ඇත. පත්‍රයේ උඩු පෘෂ්ඨය කොළ පාට වන අතර යටි පැත්ත රතු පැහැයෙන් යුක්ත ය. කැන අර්ධව තිරස්ව වර්ධනය වේ. පොත්ත තද පාට වන අතර මදය තැඹිලි පාටය. කැනක බර සාමාන්‍යයෙන් කිලෝ ග්‍රෑම් 8 - 18 පමණ වේ. කෙසෙල් ගුල්ලාගේ හානියට අධික ලෙස පාත්‍ර වේ.
කණ්ඩුල
චතුර්ගුණ ප්‍රභේදයකි. දෙමුහුම් වර්ගයකි. මෙය පලතුරක් හා එළවළු වශයෙන් භාවිත කළ හැකි ද්විකාර්ය ප්‍රභේදයකි. කඳ කළු පාටට හුරු තද දම් පාටින් යුක්තය. උස මීටර් 2 - 2.5 පමණ වේ.
කඳ ඉතා ශක්තිමත්ය. පත්‍ර තද කොළ පාට වන අතර මුහයේ පැහැය තද දම් පැහැයෙන් යුක්ත ය.
නියං ප්‍රතිරෝධීය. කළු සිගටෝකා පත්‍ර ලප රෝගයට ප්‍රතිරෝධීය.ශක්තිමත් කඳක් සහිත නිසා අහිතකර දේශගුණික හා පාංශු තත්ත්වයන්ට ඔරොත්තු දෙයි.
නදී
ඇඹුල් කෙසෙල් වගා දර්ශයන් අතරින් උසස් ගුණාත්මයෙන් යුතු කෙසෙල් වගා දර්ශයකි. පලතුරක් ලෙස පමණක් ගැනෙන ප්‍රභේදයකි.ළා කොළ පාට කඳක් ඇති අතර පත්‍රවල ස්වභාවය ඇඹුල් කෙසෙල් ආකාර වෙයි. මනා පාලන තත්ත්ව යටතේ විශාල කැන් හටගනී.
පිසීමට ගන්නා කෙසෙල් ප්‍රභේද
පුලතිසි
චතුර්ගුණ ප්‍රභේදයකි. දෙමුහුම් ප්‍රභේදයකි. කඳ මීටර් 1 1/2 - 2 පමණ උසක් ඇත. කඳ තද කොළ පාට, පත්‍ර පළල්ය. කෙසෙල් මුහ විශාලය, මුහයේ කොළපු හැලීමක් සිදු නොවේ.
දිගු කලක් කැනෙහි මධ්‍ය නාරටියට ඇලී පවතී. නියං කාලයට එක් ඇවරියක් බැගින් ගසේ කැන තිබියදීම කපා ගෙන පරිභෝජනය කළ හැකිය. සැකසීම සදහා ඉතාමත් සුදුසු ප්‍රභේදයකි.
ප්‍රසාද්
දේශීය අළු කෙසෙල් වර්ගයකි. සාමාන්‍ය අළුකෙසෙල් ලක්ෂණ මේ වර්ගයටද පොදු වේ.
ගෙඩිවල කෙළවර ප්‍රමුඛ ඉදිමුමක් ඇත.අළුකෙසෙල් වියළි කලාපයට පමණක් නිර්දේශ කර ඇති නමුත් ප්‍රසාද් කෙසෙල් ප්‍රසාදය වියළි හා තෙත් කලාප දෙකටම නිර්දේශ කර ඇත.කැනක බර කිලෝ ග්‍රෑම් 15 - 16 පමණ වේ.
මොන්දන්
පිසීම සඳහා පමණක් යොදා ගනී. ව්‍යාජ කඳ කොළ පැහැයෙන් යුක්ත ය. පත්‍ර නටුව ළා කොල පාටය. පත්‍ර තලයේ උඩු පෘෂ්ඨය තද කොළ පාටය. කෙසෙල් මුහය ඉලිප්සාකාරය. කෙසෙල් මුහය රතුපාටට හුරු දම් පැහැති ය.
මැටි කිතල
කදේ රතු පාටට හුරු දම් පාට පැල්ලම් ඇත.
පත්‍ර තලය දම් පාටට හුරු කොළ පැහැය ගනී. පත්‍ර නටුවේ දම් පාට දාරයක් ඇත. එය පිටතට වක්වී නොමැත.
ඇටමුරු
පිසීම සඳහා යොදා ගනී.සමහර ගෙඩිවල බීජ කිහිපයක් ඇත.කඳ කොළ පාට වන අතර ළා දම් පාට පැල්ලම් ඇත.පත්‍ර තලයේ උඩු පැත්ත තද කොළ පැහැයෙන් යුක්ත ය . යටි පැත්ත ළා දම් පැහැය ගනී.
අළු කෙසෙල්
ඉතාමත් ජනප්‍රිය එළවළුවක් වශයෙන් යොදා ගන්නා ප්‍රභේදයකි.කඳ කොළ පැහැතිය. පත්‍ර තලය අදුරු කොළ පැහැතිය.කෙසෙල් මුහයේ කොළපු දම්පාටය. පැහැදිලි කොළපු නාරටි බේරී ඇත.නොමේරූ කැන් ඇන්ත්‍රැක්ස්නෝස් දිලීර රෝගයට පාත්‍රවේ.
තෙත් කලාපයේ වවන කෙසෙල් ප්‍රභේද
පූවාළු
ව්‍යාංජ කඳ මීටර් 03 පමණ උස්වේ. පත්‍ර පාදවල දුඹුරු පාටට හුරු කළු පාට සලකුණු ඇත. පත්‍ර නටුවේ දම්පාට දාරයක් ඇත.කොළපු වල පැහැදිලි නාරටි ඇත. කෙසෙල් කැන තරමක් කෝණයකට තිරස්ව පිහිටා ඇත. කැනේ නටුව දම් පාටට හුරු කොළ පාටය.ගෙඩියක් සෙ.මී. 12 - 15 පමණ දික්වේ. එහි පරිධිය සෙ.මී. 15 - 18 පමණ වේ. ගෙඩිය හරස්කඩකට කැපූ විට ත්‍රිකෝණාකාරය.සාමාන්‍යයෙන් කැනක් කිලෝ ග්‍රෑම් 15 - 16 පමණ යහපත් පාලන තත්ත්ව යටතේ ලබා ගත හැකිය.
බිං කෙසෙල්
සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේදී නැව් කෙසෙල් වශයෙන්ද මෙම ප්‍රභේදය හැදින්වේ. ද්්වෝෆ් කැවෙන්ඩි‍ෂ් වර්ගය ලෙසද දැක්වෙන්නේ මෙම ප්‍රභේදයයි. කඳේ උස මීටර් 1.5 - 1.7 පමණ වන අතර කඳ කළු පාටට හුරු තද දුඹුරු පාටය. පත්‍ර නටුව දාරයේ දම් පාට බෝඩරයක් ඇත. පත්‍ර තලය තද කොළ පැහැයෙන් යුක්ත ය. කෙසෙල් මුහෙහි කොළපු කෙසෙල් කැනෙහි කඳට අවසානය දක්වාම ඇලී පවතී. මෙය වඳ පීදීමේදී වෛරසයට අධික ලෙස පාත්‍ර වේ. ඉතා රසවත් ප්‍රභේදයකි.
උපදෙස්- පලතුරු භෝග
පර්යේෂණ හා සංවර්ධන
ආයතනය ( FRDI ) හොරණ
