ජීවත් වීම වෙහෙස වන තරමට ම එය ජීවත් වීමේ කලාව ද උගන්වන්නේ ය. කාලය ගෙවී යෑම නිසා නොව අනන්ත අපරිමාණ වැඩ කන්දරාවත්, විඳි ගැහැටත් නිසා ම වයෝවෘද්ධ වුණු; එහෙත් සුපහන් සිතක් හිමි මිනිසකු මට මුණ ගැසිණි. ජීවිත කාලය පුරා විඳි අනන්ත අපරිමාණ දුක් කන්දරාව ඔහු දෙනෙතේ පැහැදිලි ව ලියැවී තිබුණේ ය. ඉදින් හදවත කියවා ගැනීම අපහසු වූයේ නැත.
මේ ජීවිත කාලය පුරා මට අනේකවිධ මිනිසුන් හමු වී තිබේ. සමහරු තමන් ගත කරන ජීවිතය ගැන තෘප්තිමත් ය; ලද දෙයින් සතුටු වෙති. තවත් සමහරු විඳවන්නේ නැති ද සිතින් හදාගත් ලෝකයක මනසින් ජීවත් වෙමින් විඳවති; යම් යම් දේ වෙතැයි බියෙන් නිරතුරුව යුතු වෙති. තවකෙක් ජීවිත කාලය පුරා ම තමා උසස් යැයි ද, අනෙකා වැරදි යැයි ද සිතමින් නිරතුරුව ම අනෙකා විවේචනය කරති. හොඳ නරක දෙකට ම එකසේ මුහුණ දෙමින් උපේක්ෂාවෙන් දරා ගන්නා අය ද වෙති. මේ සියල්ලෝ ම ලෝකය හොඳින් හෝ නරකින් සැරසිලි කරන්නෝ වෙති.
මා පෙර කී ගැමියා ජීවත් වන්නේ අපේ ගමේ ය. මා දන්නා කාලයේ සිට ම ඔහු කළේ ගොවිතැන් ය. උදෑසන ම කුඹුරට යන හේ වැපිරූ සමයේ පැළ ගොයම දෙස ද; අනතුරුව කළු පැහැය මතින් ගොයම නිල්ල ගසන විට බණ්ඩි ගොයම දෙස මඳ සිනාවෙන් යුතු ව ද; වී කරල් කිරි වැදුණු ඉක්බිති දීප්තිමත් නෙත් සඟළින් ප්‍රහර්ෂයෙන් යුතුව සිය ධෛර්යයේ සතුට විඳිමින් බලා සිටිනු ද මා නිරීක්ෂණය කළේ කුඩා සන්දියේ සිට ම ය. වරෙක සැඬ සුළඟින් මතු ව ආ ප්‍රචණ්ඩ ගංවතුර ඔහුගේ කුඹුරු විනාශ කළ විට ඔහු එදෙස බලා සිටියේ අකම්පාල ව ය. ඒ කන්නයේ කෑමට හෝ වී නොමැති ව ඔහු දුක් විඳින්නට ද ඇත. එහෙත් පශ්චාත්තාපයක ලකුණු හෝ එහි නොවීය; එහි තිබුණේ උපේක්ෂාව ය.
බොහෝ කාලයක් තිස්සේ බොහෝ දේ ට මුහුණ දීම නිසා ඇති වුණු උපේක්ෂා සහගත මුහුණු කියවන්නට මම කැමැත්තෙමි. ඒවායේ බොහෝ ජීවන අන්දර සටහන් වන්නේ ය. ආසියාවේ අපේ හදවත් කියැවූ මහ පොළොවේ සුවඳ හඳුනන ලේඛකයා ආර්. කේ. නාරායන් ය; ඔහු පොදු ජන මනස කියවා ගන්නේ ළතෙත් බව කැටිවූ උපහාසයකින් යුතු ව ය. කියවා තිබේද නාරායන්ගේ 'A Horse And Two Goats' නම් කෙටිකතාව. ඔහු ඒ කෙටිකතාව ලිවීමට බලපෑ නිමිත්ත ගැන 'Under The Banyan Tree And Other Stories' නම් කෘතියට ලියන පෙරවදෙනෙහි සටහන් කර ඇත. ඒ අනුව අශ්වයකුගේ සුවිසල් පිළිමයක් තමාගේ වාහනයේ පටවා ගත් ඇමරිකානු මිත්‍රයකු නාරයන් හමු වීමට පැමිණ ඇත.
කෙටිකතාවට වස්තුබීජය සම්පාදනය වී ඇත්තේ එකී සිද්ධිය ඔස්සේ ය.
නාරායන් ඊට ඔහුගේ අනන්‍ය ශෛලිය වන උත්ප්‍රාසය හරි අපූරුවට කැටි කරමින් කලා රසයේ පරිමාව ගැන අපූරු කතාවක් ගොඩනඟයි. මුනි නමැති ද්‍රවිඩ ජාතික මහල්ලාත් ඇමරිකානු ව්‍යාපාරිකයාත් අතර ඒ අනුව කතාවක් ගොඩනැඟෙයි. ඇමරිකානුවා ඉංග්‍රීසියෙන් අසන ප්‍රශ්නවලට මුනි උත්තර දෙන්නේ ද්‍රවිඩ බසිනි. ඇමරිකානුවා සිතන්නේ එළුවන්ට තණකොළ කවන්නට ආ මුනි ඉඳගෙන සිටින පිළිමය මුනිට අයත් එකක් බව ය. කිසිදු කලාත්මක වටිනාකමක් නැත්තේ වුව ද ඇමරිකානුවා ඒ අශ්ව පිළිමයට කේවල් කරන්නේ ය. මුනි සිතන්නේ ඔහු විමසන්නේ තමාගේ එළුවන් දෙදෙනා මිලට ගැනීම ගැන ය කියා ය. අසරණ මුනි ට එදා වේල හම්බු කරගෙන කනවා විනා පිළිමවලින් වැඩක් ඇත්තේ ම නැත. එහෙත් මුදල් වියදම් කිරීමට ක්‍රම සොයන ඇමරිකානුවාට සිතෙන්නේ මේ අශ්ව පිළිමය මහඟු කලා නිර්මාණයක් කියා ය. ඒ නිසා ඔහු අසන්නේ එහි වටිනාකම ගැන ය.
අවසන රුපියල් සියයක් මුනි අතට දෙන ඇමරිකානුවා පිළිමය ද රැගෙන යයි. එළුවන් රැගෙන යන්නට ඇතැයි සිතා ගෙදර එන මුනි පස්සෙන් බෑ බෑ කියමින් එළුවන් ද පැමිණෙයි. හාස්‍යය ගොඩනැඟෙන්නේ එපරිද්දෙනි. මිනිසුන් අතර මෙන් ම සංස්කෘතීන් අතර ද වන අනවබෝධය සුවිසල් ය. නාරායන් මෙහිදී කලාවේ රස නිහීනත්වය පෙන්නුම් කළ ඇමරිකානුවාට මෙන් ම මුනි නම් අසරණ මහල්ලාට ද සිනාසෙයි. එහෙත් තම රටේ චින්තන උරුමයට අලගු තබන්නටවත් ඇමරිකානුවන්ට නොහැකි බව ද ලියන්නේ ය. ඒ ලියන්නේ ද හින්දු භාෂාවෙන් නොවේ; ඉංග්‍රීසියෙනි.
නාරායන් සේ ම ඔබ ද මම ද මේ මිනිස් වර්ග දැක ඇත්තෙමු. සමහරු තමන් දන්නා දේ පවා නොදන්නා සේ නිහතමානී ව සිටිති; තවත් සමහරු දන්නා දේ දන්නා බව වැඩි පුරසාරම් නැතිව පෙන්වති; තවත් සමහරු දන්නා දේ දන්නා බව රටටම අඬබෙර ගසති; පුරා‍ජේරු දොඩවති; අවසන තමන් දන්නා දෙයට වඩා නොදන්නා දේ බහුල බැව් එක්කෝ වටහා ගනිති; නැතිනම් වටහා නොගෙනම මෝහයෙන් යුතුව මිය යති.
තවත් සමහරු තමන් දන්නා දෙයට වඩා නොදන්නා දේ වැඩි බව දනිති; ඒ නිසාම දැනුම් පිපාසාවෙන් යුතු වෙති; නිරහංකාර වෙති; අවබෝධයෙන් යුතු වෙති. මේ දෙ‍කොට්ඨාසය ම ඔබට මට මේ ජීවන ගමනේ මුණ ගැසෙන්නේ ය. දන්නවාට වඩා දන්නවා යැයි පෙන්වන බොල් පිළිම ඔබට කොතෙකුත් මුණ ගැසී ඇති. මට නම් එවැන්නෝ නිරන්තරයෙන් ම මුණ ගැසෙති. ඔවුහු බොල් පිළිම සේ ය; අලංකාරයෙන් යුතුය; දිලිසීමෙන් ආඪ්‍යය ය; බොරු වෙළෙඳ උපක්‍රමවලින් යුක්ත ය; සිත රවටන සුලු ය.
දන්නා දෙයට වඩා නොදන්නා දේ බහුල බැව් දන්නා පිරිස් ඉඳහිට හෝ ඔබට මට මුණ ගැසෙන්නේ ය. ඔවුහු ගල් පිළිම සේ ය. පුහු ආටෝපයෙන් තොර ය; ඔප මට්ටම් කර නැත; දිලිසෙන්නේ නැත; වෙළෙඳ උපක්‍රමවලින් තොර ය; සිත නිවන සුලු ය; අවබෝධයෙන් යුතුය.
ඔබට මට මේ ජීවන ගමනේදී මේ දෙවර්ගයේ ම මිනිස්සු ඕනෑ තරම් හමු වෙති. ඒවා ගල් පිළිම ද බොල් පිළිම ද කියා කලින් තීරණය කිරීම ඔබ සතුය. ඒ, ඔබේ ජීවිතය ගල් පිළිමයක් හෝ බොල් පිළිමයක් වන්නට ඒ හේතුකාරණාව බලපෑම් කළ හැකි බැවිනි.
