බුත්තලට ඉතා සමීපයේ දකුණේ සිට උතුරු දෙසට දිවෙන අඩි 1000 - අඩි 15000 පමණ වූ උස් මුදුන් සහිත දිගටි කඳු යාය දිස් වන්නේ මාලාවක් සේ ය.
කඳු මුදුන් මත මහා රුක් පිරිවර අතු කිණිති දෑත් ඔසවා අහස් කුස ආදරයෙන් වැලඳ ගැනීමට මෙන් පෙළ ගැසී ඇති සෙයකි.
කොළඹ - මොනරාගල මාර්ගයේ බුත්තල නගරයේ සිට බුත්තල යුද හමුදා කඳවුර අසලට ඇත්තේ කි.මී. 1 1/2 ක පමණ දුරකි. වන රක්ෂිතයේ අක්කර 70ක් පමණ වන රහතන් කන්ද වන සෙනසුනට ඇතුළු වන කඩදොර සිට නැ‍ඟෙන පිය ගැට පෙළකි. මා දැන් පිය නඟන්නේ රහතන් කන්ද වන අරඹ තුළට ය.
අරණ දකිනා දසුනේ පැටලී උපදින්නේ සියුම් ගුප්ත බවකි. ඒ සමඟින් සුළු භීතියක් වැනි හැඟීමක් ද දැනේ. එහෙත් අරණට පෙම් බඳිනා සිත වෙළා ගන්නා රසය ද සම්මිශ්‍රණය වී හදවතට දැනෙන්නේ පෙර නොවිඳි චමත්කාරයකි.
කඳු පාමුල සිට වනාන්තරය මැදින් ඈතට දිවෙන පියගැට පෙළ සේම ක්‍රි.පූ. 2 වැනි සියවස දක්වා වූ දුර අතීතයකට මෙහි ඉතිහාසය ද ගමන් කරයි.
තම මවුතුමිය, වෙහෙරමහා දේවිය ද කඩොලැතු ද වුවමනා බව දන්වා සොයුරු තිස්ස කුමරු වෙත දුටුගැමුණු රජතුමා හසුන් පතක් යවයි. එය ප්‍රතික්ෂේප වූ නිසා මාගම සිට පැමිණි ගැමුණු රජතුමා සහ දිගාමඬුල්ලේ සිට පැමිණි තිස්ස කුමාරයා මහා යුද්ධයක් අරඹන්නේ බුත්තල ආසන්නයේ චූලංගනී පිටියේ දී ය. යුද්ධයේදී රජතුම‍ාගේ සේනාව දහස් ගණනින් විනාශ විය. කුමරු, රජු ලුහුබැඳ යෑමේදී, මෙම විනාශය වළකාලීමට භික්ෂූන් වහන්සේලා පැමිණ යුද්ධය සංසිඳවූ බව ‘මහා වංශය’ පවසයි.
‘සද්ධර්මාලංකාරයේ’ සඳහන් වන්නේ මේ යුද්ධයෙන් වන විනාශය නවතාලන්නට දෙදෙනා අතරට රහතන් වහන්සේලා විසින් මහා පර්වතයක් මවනු ලැබූ බවයි.
රහතන් වහන්සේලා මැවූ කන්ද නිසා එය රහතන් කන්ද වූ බව ජනශ්‍රැතියේ පැවසෙයි.
මෙවැනි ඉතිහාස කියැවීම් සමඟ ගැට ගැසෙන ජනශ්‍රැතීන් ද අප එකහෙළා වැලඳ ගැනීම හෝ බැහැර කිරීමට හදිසි විය යුතු නොවේ යැයි සිතෙයි. වඩාත් නිවැරදි තැනකට පැමිණිය යුත්තේ මේ සියල්ල විමසා, ගළපා ගැනීමෙනි.
අාටෝප, පලිප්පු බැහැර කළ ද මේ ගිරිගහනය අරණ්‍යවිහාරී භික්ෂූන් වහන්සේලාට ඉතා උචිත පරිසරයක් නිර්මාණය කර දී තිබේ. දුරාතීතයේ දී මේ ධර්මද්වීපයේ රහතන් වහන්සේලා බහුලව වැඩ සිටි බව කියැවේ. එසේ නම් රහතන් වහන්සේලා වැඩ සිටි කඳු ආශ්‍රිතය නිසා රහතන් කන්ද වශයෙන් නම් වූවා ද විය හැකි ය.
දෙසොහොයුරන් සමගි සමාදාන වීමෙන් අනතුරුව කෘතගුණ පූජාවක් ලෙස මේ අරණ්‍ය භූමියේ ලෙන් සකසා මහා සඟරුවන වෙත පූජා කළා ද විය හැකිය.
පැරණි බ්‍රාහ්මී අක්ෂරයෙන් ලියා ඇති එක් ලෙනක ‘ගාමිණී’ හා ‘ලෙන’ යන්න ද තවෙකක ‘තිස්ස’ යන්න ද ගැට ගසා කියවා ගත හැකිව තිබේ. එසේ ම දුටු ගැමුණු නරේන්ද්‍රයාණන්ගේ දසමහා යෝධයන් අතර වූ පුස්ස‍දේව ගේ නම ද තවත් ලෙනක සඳහන් වන්නේ ‘සෙන්පති පුසදේව ලෙන්’ වශයෙනි.
මේ ඓතිහාසික ලිඛිත සාක්ෂි පිරික්සීමේදී සනාථ වන්නේ අදටත් වඩා අවධානය යොමු වී නොමැති රහතන්කන්ද අරණ්‍ය සේනාසන පරිශ්‍රය එදවස අතිශය සම්භාවනාවට පාත්‍ර වූ රාජපූජිත පුණ්‍ය භූමියක්ව පැවති බවයි.
මෙම පෞරාණික වන සෙනසුනට ඇතුළු වීමට පෙර මුලින් ම හමුවන්නේ 1992 වසරේ දී බුත්තල ගම් උදාවට සමගාමීව හිටපු ජනාධිපති ආර්. ප්‍රේමදාස මහතා විසින් ථූපාරාම ආකෘතියට නිර්මාණය කරවූ වෙහෙර වහන්සේය.
කඳු මෙවුලට නැ‍ඟෙන පිය ගැට පෙළ අතර වම්පසට ඇති පඩි පෙළ නැග ගිය පසුව ලෙනක් තුළ වූ බුද්ධ මන්දිරය දැක ගත හැකි ය.
එතනින් උඩ ස්තරයට පිවිසීමේදී ඇස ගැසෙන්නේ නෙත් අදහා ගැනීමට නො හැකි, හද කුටීර විස්මයෙන් පුරවාලන අපූර්වත්වයෙන් සපිරි දසුනකි.
මේ කඳු ආශ්‍රිත වන අරණ අසීමිත ලෙස විහිදී පැතිරී පවතී. එහෙත් සීමිත භූමියක මෙම ඉදිකිරීම් විසින් සොබා දහම අපට පවසන්නේ මේ මහ පොළොව අනවශ්‍ය ලෙස පරිහරණය නොකරමින් භූමිය නිසි ලෙස කළමනාකරණය කළ යුතු බව නොවේ දැයි සිතෙයි.
කටාරම් සලකුණැති මේ ලෙන් පද්ධතිය හා සමීප වන පටු ආලින්ද, මැද මිදුල් වැනි සංකල්ප මෙනෙහි වන, අංගණ සෑදී තිබෙයි. මේ මැද මිදුලේ අවකාශයේ උස් වෘක්ෂයෝ පරිසර පද්ධතිය ශෝභාවත් කරමින් නැඟී සිටිති. ආකාශයට නිරාවරිත කවුළු ස්වාභාවික ආලෝක බුබුළු මෙනි. එමඟින් පෙරා රැගෙන එන්නේ සෞම්‍ය වූ එළියකි. ලෙන් ආශ්‍රයේ අඳුරු අහුමුලු ද නැතිව නොවේ. සමහර දිනෙක ඒවායේ පොළඟුන් පිඹුරන් වැනි උරගයන් සිටින බව අසන්නට ලැබිණි.
සොබා දහමේ පංගුකාරයන් වෙමින්, වනවාසී යෝගාවචරයාණන් වහන්සේලා, විශේෂයෙන් ලෙන් ලැගුම් කුටියක වැඩ වසන්නේ මෙත් වඩමින් කාරුණික සිතින් නිසා අනතුරක් නොමැති බව දැනෙනා සතා සරුපයන් ද තැති ගැනීමකින් කලබලයකින් තොරව තම තමන්ගේ පාඩුවේ අන්‍යොන්‍ය සුහදත්වයෙන් නිවිසැනසිල්ලේ කල් ගෙවන්නට හුරු පුරුදු වී ඇතැයි සිතේ.
මේ ලෙන් පද්ධතිය මධ්‍යයේදී මා ගෙල රැඳි කැමරාව ඇස මතට එසවෙන්නේ නිරුත්සාහයෙනි. එහෙත් ඒ අපූර්වත්වය දකින්නට නූතන දියුණුවේ ‘ඩිජිටල් ඇස’ පවා තවමත් අපොහොසත් ය. පියවි ඇස රූපයක ගැඹුර දකියි. එය ආස්වාදය කිරීමට නම් සංවේදී මනස උත්පාදනය කරනා හැඟීම් ද සුසංයෝගී විය යුතු වෙයි. මෙය සුසංයෝග කිරීමට කැමරා බඳ අපොහොසත් වන නිසා ඒ සංවේදක අපූර්වත්වය ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමට කැමරා කාචය සමත් නොවේ.
රහතන් කන්ද වන සෙනසුනෙහි පෙරදා රහතන් වහන්සේ 500ක් පමණ වැඩ සිටි බව කියැවෙයි. මේ අප දකින ලෙන් සංකීර්ණයට අමතරව තවත් ලෙන් කීපයක් වන අරණේදී දැක ගැනීමට පුළුවන. මෙහි කටාරම් සලකුණැති ලෙන් 70ක් පමණ පුරාවිද්‍යාඥයන් විසින් සොයා ගෙන තිබේ. තවත් ලෙන් බොහෝ සංඛ්‍යාවක් වන ගහනයෙන් වසන් වී ගොසිනි. වනවාසී භික්ෂූන් වහන්සේගේ පැන් පහසුව සලසා පොකුණු 15ක්, ගිරග මත දාගැබ් දෙකක්, සක්මන් මළු, පැරණි පියගැට පෙළ, උස්තලයක පැරණි බෝධීන් වහන්සේ ආදී වූ වනසෙනසුනක ප්‍රධාන අංගයන්ගේ නෂ්ටාවශේෂ සටහන් කරන්නේ එදා පැවැති අභිමානවත් පූජනීය සෙනසුනක සැමරුම් ලකුණු ය.
යුග ගණනාවක් වන ලැහැබින් වැසී තිබුණු මෙය නැවත නිරාවරණය වන්නේ 1965 වසරේ දී වතුරුවිලට ඥානානන්ද සංඝ පීතෘෘන් වහන්සේගේ මාර්ගෝපදේශකත්වයෙනි.
වත්මනෙහි මෙහි සේනාසනානුශාසක වශයෙන් කටයුතු කරන්නේ 26 වියැති ඇල්පිටියේ අමිත භික්ෂුන් වහන්සේ වීම විශේෂත්වයකි. ඇත්තෙන් ම මෙවන් ඓතිහාසික වටිනාකමකින් පොහොසත් පූජනීය වන සෙනසුනකට තරුණ භික්ෂූන් වහන්සේ නමකගේ ප්‍රමුඛත්වය පෙරමඟ සුබ ලකුණක යැයි සිතේ.
අමිත යෝගාවචරයාණන් වහන්සේ ශාසනාලයෙන් කරන විශේෂ ඉල්ලීමකට ඉඩක් වෙන් කර දෙමි. උන්වහන්සේ පවසන්නේ ධර්ම මාර්ගය දියුණු කර ප්‍රතිපත්ති ශාසනය සුරකිමින්, මෙම ඓතිහාසික ස්ථානයද ආරක්ෂා කර ගැනීමට මනා අවබෝධයක් ඇති අවු. 15 - 60 අතර සැදැහැවතුන්ට රහතන්කන්ද ආරණ්‍ය සේනාසනයේ දී සසුන්ගත වන්නට විවෘත ආරාධනාවක් කරන බවයි.
මේ ආරාධනාව ද හිතේ රඳවා ගෙන වන පියස හෙවණ යටින්, මඳනල සිහිල විඳිමින්, ආපසු හැරී එමි. ලෙන් ගැබෙන් මතුවී, ලෙන් දොරින් පිවිසී, ඒ මන්ද මාරුතයේ යා වී පාවී, පාවී එන සිහින් වදන් පෙළ සවනතට ලංවී මෙසේ පවසනා සෙයකි.
“අපි එදා මහ රහතන් වහන්සේලාටත් සෙවණ සිසිලස දුනිමු. ඒ වෙනුවෙන් පෙරළා කිසිවක් අපේක්ෂා නොකෙළෙමු. අදත් පේවී සැදී පැහැදී සිටින්නේ ජීවිතයේ සත්‍ය විමසන්නවුන් උදෙසා ය. ඒ වෙනුවෙන් අපේ ලෙන් දොර එදා නොවැසුණා සේ ම අදත් වැසී නැත. හෙටත් මතුවටත් වැසී නොයනු ඇත.”
ජනක වෙත්තසිංහ
නිර්මාණාත්මක ලිපි ලියන්න.
කලාත්මක ඡායාරූප එවන්න.
සිත්මල්යාය ඔබටත් විවෘතයි.
සංස්කාරක සිත්මල්යාය, ලේක්හවුස් කොළඹ
[email protected]
